Jenever,

Jenever,
trots vloeibaar erfgoed.

Je bent geboren in Nederland en hebt het voorrecht om het distillaat Jenever als nationaal trots te mogen hebben. Dat maakt je toch gelukkig. Helaas is bij mijn generatie (geboren 1980) Jenever niet zo populair, je kocht fles(-sen) goedkope Jenever in de weekenden, en wilde voor een lage prijs indrinken om op een zo’n goedkoop mogelijke manier snel lol te hebben. Die periode willen we allemaal achter ons laten wanneer we ouder worden. En dan is er nog die fles goedkope Jenever die bij opa & oma of in het eetcafé waar je een bijbaantje hebt gehad in de vriezer zo’n fles te vinden was, en ja dat wordt helaas door een bepaalde generatie besteld waardoor jongeren het niet hip vinden om te drinken. Over hip ga ik verder niet uitweiden (of toch wel een klein beetje) omdat dit een aanname is als gevolg van het volgen van andermans mening. In mijn smaak en belevingswereld is Jenever gewoon een mooi product. Als je weet wat je moet drinken en hoe, daar vertel ik je graag meer over.



Wat is Jenever?

Wat is nu precies de definitie van Jenever? Gedistilleerde sterke alcoholische drank die vervaardigd wordt uit moutwijn (op basis van graan) waaraan bij de distillatie jeneverbessen worden toegevoegd. Enkel drank geproduceerd in België, Nederland, en enkele districten in Frankrijk en Duitsland mag de naam jenever, genièvre of genever dragen. Minimaal 1,5% van de alcohol moet afkomstig zijn van moutwijn. Het minimale alcoholvolumegehalte van het eindproduct is 30% vol.



De geschiedenis van Jenever?

‘Aqua vitea' ('levend water'), of ‘Aqua juniperi’ (‘geneverbessen water’) kent al een hele lange geschiedenis en heeft naast de consumerende drank functie ook nog gediend als medisch product (kreeg pas in de 17de eeuw de naam Jenever). Bijvoorbeeld in de 13de eeuw om bescherming en voor herstel van de pest tijdens de pestepidemie. Dit deed men door Jeneverbessen in bad te doen of door het te roken. De Benedictijner monniken van de beroemde medische school van Salerno distilleerden in de 11e eeuw na Christus al jeneverbessen in wijn om er genezende dranken van te maken. Dit deden ze vooral omdat de jeneverbes op grote schaal werd gebruikt voor de behandeling van diverse ziekten. Het oudste schriftelijke bewijs van een oervorm van jenever is het boek Der Naturen Bloeme, van Jacob Van Maerlant (een monnik uit Brugge) uit 1269 waarin hij schreef:

“jeneverbessen gekookt in wijn als medicijn tegen krampen & maagpijn”.

De toepassing van het levenswater toe te passen als medicinaal product werd pas in 1606 ontmoedigd door er flink belasting over te gaan heffen, dit om het misbruik van drank tegen te gaan.

Je kunt het je haast niet bedenken dat er halverwege de 16de eeuw honderden Jenever distilleerderijen waren in Nederland, voornamelijk in de havensteden. Dit is veelal verdwenen doordat Nederland in de 17de & 18de eeuw veel in oorlog is geweest en er door o.a. graan tekorten aan banden werd gelegd nog te mogen produceren (laat staan graanproducten inkopen). Al eerder in 1601 waren het de Spanjaarden die het zuidelijk Nederlanden gedeelte verbod op de verkoop van sterke dranken. Het Belgische Hasselt ontsprong de dans aangezien ze toen niet tot de Zuidelijke Nederlanden behoorde maar bij het Prinsendom Luik. Wel kreeg België het te kampen met de wet Vandervelde begin 20ste eeuw. Hij verbood de verkoop van sterke drank in cafés, in 1983 werd die wet weer afgeschaft.

Vanaf 1850 (de periode van de industriële revolutie) nam het aantal fabrieken toe waardoor ook de distilleerderijen technieken tot hun beschikking hadden om het distilleerproces te verbeteren en betaalbaarder te maken. Dit bracht helaas ook met zich mee dat men neutrale alcohol (zuivere ethylalcohol = ‘ethanol’ te verkrijgen - waarbij 'zuiver' staat voor 96% ethanol en 4% water) ging gebruiken voor de productie van Jenever i.p.v. Moutwijn. Hiermee ontstond een populaire gemakkelijkere neutrale smaak. Omdat de smaak van de grondstoffen niet in het eindproduct te proeven is, kan men zowel gebruikmaken van graan als van andere landbouwproducten (bijvoorbeeld melasse, een restproduct van de suikerindustrie wat ook voor Rum wordt gebruikt). De eerste fabriek in Nederland wat neutrale alcohol ging produceren was in 1869 te Schiedam (dit was tevens het moment dat Jonge & Oude Jenever ontstond).

Toen volgde de Tweede Wereldoorlog waardoor door voedselschaarste de productie van Jenever wederom terugliep & moest 1/3de van de Jenever aan de Duitsers afgestaan worden. Daar waar voorheen toch nog een beetje Moutwijn door de neutralere alcohol werd toegevoegd verdween dit nu volledig.

De klassieke jenever, volledig bestaand uit moutwijn, was ondertussen nauwelijks meer verkrijgbaar. Na de Tweede Wereldoorlog werd jenever minder populair, maar sinds de jaren ’70 proberen destilleerders de verkoop van jenever weer omhoog te brengen door exclusieve jenevers op de markt te brengen. Deze ambachtelijk geproduceerde jenevers werden destijds vaak op de markt gebracht onder de noemer korenwijn. De wetten van de benaming en definitie van korenwijn zijn inmiddels aangepast en is officieel geen Jenever, hierover meer verderop bij de uitleg over de verschillende typen Jenevers, herkomsten en hun kenmerken?



Het productie proces van Moutwijn tot Jenever (distilleren).

Het stoken van Jenever is een arbeidsintensief en langzaam proces zonder echte wetenschap, het komt dan ook aan op jaren lange kennis over o.a. de ingrediënten en juiste volumes, het overdragen van deze kennis en veel experimenteren. De wettelijke bron van een Jenever is Moutwijn en zal als eerste geproduceerd moeten worden. Moutwijn wordt gemaakt van gemalen granen. Moutwijn is wellicht een wat gekkig woord aangezien het niets met wijn te maken heeft. Dit is een historische erfenis die vandaag de dag nog steeds gebruikt word. Schiedam was een florerende distilleerders stad, hier werd uitgevonden dat je wijn kon distilleren, dit is wat we kennen als Brandewijn. In een latere periode deed men dit met de mout die voor bier werd gebruikt en is de naam veranderd naar moutwijn.

Jenever produceren gebeurt in 4 fasen:

  1. mouten,
  2. graanbeslag maken (wort, mash),
  3. gisten,
  4. distilleren.

De basisgrondstoffen van de klassieke jenever zijn gerst, rogge en maïs (soms tarwe of haver). De graan wordt in de branderij tot 'mout' verwerkt (denk maar aan Malt zoals bij Whisky). Mout is een bewerkte gedroogde graansoort, die wel of niet geroosterd wordt, waarbij tijdens dit bewerkingsproces enzymen vrijkomen die het zetmeel in de granen in suikers omzetten, deze suikers zijn nodig om tijdens de vergisting de suikers om te zetten naar alcohol (rechtstreeks uit zetmeel kan je geen alcohol winnen). De mout wordt daarna vermengd met lauw water à 62 à 63°C & zetmeelrijk maïs en rogge waardoor je een soort papje krijgt waarbij de beta-amylase actief zijn  wat zorgt voor de omzetting van zetmeel in vergistbare suikers , dit noem je ‘wort'. 

"Van korrel naar Borrel"

Het wort (afgekoeld naar 20 à 25°C) wordt vervolgens met gist vermengd bij, en de omzetting naar alcohol kan beginnen, dit proces duurt ongeveer 72 à 96 uur en bevat nu 6 à 8 % alc. Het alcoholische wort gaat nu de distilleerfase in. Doordat alcohol al kookt bij 78,3°C verdampt dit als eerste, wanneer dit eerste deel gecondenseerd is door de gekoelde buizen noemt men dit deel ‘ruwnat’, en bevat een alcoholpercentage van circa 20%. Het residu dat na deze distillatie in de ketel achterblijft heet ‘spoeling’. De spoeling werd verkocht als varkensvoer en dit maakte de productie van moutwijn relatief goedkoop.

Tijdens de distillatie van het ruwnat wordt het eerste deel (genaamde de ‘kop’ of ‘voorloop’) & het laatste deel (genaamd de ‘staart’ of ‘naloop’) niet meegenomen als drinkbaar product. De kunst van de stoker is juist het midden gedeelte van de distillatie (genaamd het ‘hart’ of de ‘middenloop’) te vangen en te scheiden van het 1ste en 3de deel om zo zuivere alcohol te hebben.

De voorloop heeft een scherpe onaangename geur en smaak en bevat stoffen als acetaldehyde, methanol en azijnzuur, dit deel wordt niet nog eens gebruikt om nog eens te stoken. De staart of de naloop heeft een typische, niet scherpe maar onaangename geur en smaak. De naloop bevat nog ethylalcohol die sommige stokers hergebruiken bij een volgende distillatie. Het ruwnat gaat verder voor een 2de distillatie en dit levert vervolgens het kleurloze zogenoemde ‘enkelnat’ op (circa 30% alc.).

Wanneer dit nog eens gedistilleerd wordt krijg je de ‘bestnat’ ofwel de Moutwijn à 46,5% alc. Moutwijn is dus enkel mogelijk wanneer het distillaat gewonnen is uit graan! Moutwijn moet dus 3 x gedistilleerd worden! Er kan tijdens de 2de vergisting voor gekozen worden om kruiden toe te voegen.

De moutwijn gaat naar de distilleerderij, waar de distillateur vervolgens met eigen recept zijn karakteristieke Jenever kan gaan maken (de moutwijn wordt dus verder gedistilleerd). Zo wordt er opnieuw gedistilleerd met toevoeging van de jeneverbes en kruiden zoals: alsem, St. Janskruid, koriander, Angelica wortel, kruidnagel, zoethout en karwij (iedere distillateur heeft hier een eigen recept in). Vervolgens kan de distillateur er voor kiezen om zijn Jenever nog een aantal maanden of jaren te laten rijpen in RVS, nieuwe of gebruikte houten vaten (veelvoorkomend is vaten eerder gebruikt voor bv. Port, Madeira, Sherry of andere dranken).

Eventueel is het mogelijk om de moutwijn opnieuw te distilleren zonder toevoeging van de jeneverbes. We spreken dan van gestookte moutwijn, en niet over een Jenever.

Moutwijn in België ook wel Belegen Jenever genoemd

Zoals gezegd in het gedeelte over de geschiedenis van Jenever kent Nederland een rijke geschiedenis op gebied van alcohol. Rond 1900 waren er in Schiedam (een zeer belangrijke stad voor de distilleerderij wereld) meer dan 400 branderijen en stokerijen, nu nog maar 4. De productie van Jenever brengt nog al wat stank & rook met zich mee, hierdoor kreeg Schiedam in die tijd de bijnaam 'Zwart Nazareth', dit verdween met de komst van het distilleren van zuivere ethylalcohol.



Continue ‘Kolomdistillatie’ proces of ‘ketel distillatie’ proces?

Zonder er teveel over uit te wijden, ook even aandacht voor de belangrijkste aspecten van distilleerketels. Dit aangezien er een rijke geschiedenis achter zit en je tegenwoordig ter vergemakkeling & hygiëne toch veel RVS distilleerketels ziet oppoppen. Uiteraard snap ik als ondernemer prima dat er afwegingen gemaakt worden om op RVS over te schakelen qua kosten, wel proef en zie ik dimensies in de smaak verdwijnen wat net dat extraatje geeft. Hiermee wil ik niet zeggen dat er in RVS geen mooie producten worden gemaakt. Nee zeker niet. Bedrijfsfilosofie, mouten, rijpen etc. draagt daar ook aan bij. Wel biedt een koperen distilleerketel naast een prachtig aanzicht betere aromatische distillaten. Dit komt doordat koper een zeer goede warmtegeleider is en goed bestand is tegen (fruit)zuren. Proefondervindelijk is vastgesteld dat ketels van koper betere aromatische distillaten gemaakt van graan opleveren dan ketels gemaakt van andere materialen zoals inox. Tijdens de gisting kunnen er vluchtige zwavelverbindingen ontstaan. Koper zet die vluchtige zwavelverbindingen om in niet vluchtige verbindingen en die blijven dus tijdens het stoken in de ketel.

Voor het distilleren kan er gekozen worden voor een continue ‘Kolomdistillatie’ proces (ook wel Coffey systeem genoemd, vernoemd naar de uitvinder), of ‘keteldistillatie’ proces (ook wel Alambiek of Pot Still systeem genoemd).

Pot still ‘Keteldistillatie’ proces (ook wel Alambiek systeem).

Tot het einde van de negentiende eeuw was keteldestillatie de enige beschikbare techniek.

Tijdens deze distilleertechniek, wordt er per X aantal liter moutwijn gestookt en het hart van de vloeistof gevangen voor consumptie. Dit is een complexer arbeidsintensief proces dan de ‘Kolomdistillatie’ aangezien hier gemeten moet worden tijdens het proces wanneer de voorloop stopt en de naloop begint.

De reden om hier voor te kiezen zou zijn om een graniger eindproduct te krijgen met een vettigere viscose structuur en meer jeneverbes smaak, wel wordt hier echter minder pure alcohol gewonnen dan bij kolomdistillatie. Daar waar bij kolomdistillatie 96% wordt bereikt is dat bij keteldistillatie 50 à 80% alc.


Continue ‘Kolomdistillatie’ proces (ook wel Coffey systeem).

Het woord continue zegt het al een beetje, in de hoge kolommen is de distillatie constant bezig. Wanneer de moutwijn verhit wordt en de verdampte vloeistof wat niet de andere ketel bereikt weer naar beneden valt en zo wederom verhit wordt om nog een poging te doen zich te condenseren. Bij dit proces gaat de volledige wordt 100% van de vloeistof gebruikt, een voor, en naloop is er nu niet. Het doel van dit proces is om een zo zuiver mogelijke alcohol te stoken met een zo hoog mogelijk alcoholpercentage (96 - 98%).

Hoe langer je blijft destilleren hoe zuiverder de alcohol wordt. Men kan in principe tot 96% zuivere alcohol gaan.



De Jeneverbes?

Als je het over Jenever en zijn naam dankt aan de plant moet ook even besproken worden wat de Jeneverbes is, waar het vandaan komt en waarom deze zo belangrijk is. Wat hop voor bier is, is de jeneverbes voor Jenever.

De jeneverbessen zo klein als een erwt zijn afkomstig van de naaldachtige struik de ‘Juniperus Communis’. Dit is één van de 3 conifeerachtige die ook te vinden is binnen de Benelux maar vrijwel overal op het noordelijk halfrond tot diep in de subtropische gebieden aangeplant zijn. Grote populaties komen voor in de naaldwouden van Azië en Canada. De Jeneverbessen die gebruikt worden voor de productie van Jenever (evenals Gin, Aquavit & Bénédictine) komen voornamelijk uit Italië (Corsica) & Macedonië. Vroeger werden de Jeneverbessen voornamelijk uit Duitsland & Nederland (De Veluwe) gebruikt maar de jeneverbessen afkomstig uit het zuiden van Europa bevatten de bessen meer aromatische stoffen, en aangezien een bes slechts 1% bestaat uit etherische oliën is dit aroma erg belangrijk hier zoveel mogelijk gebruik van te maken.


Wist je dat naast de Jeneverbes en andere botanicals vroeger ook veel gebruik werd gemaakt van hop? Hier werd ook een distillaat van gemaakt of aan het kruidenmengsel toegevoegd. Vandaag de dag zie je dit weer terug komen bij jeneverproducenten.




Jenever oubollig?

Persoonlijk heb ik altijd een beetje moeite met een product weg te zetten in een negatief hokje omdat anderen ook roepen: "Jenever bah een oubollig ouwelullen drankje, dat is toch dat drankje van vroeger!" Waarom? Naar mijn mening is dat een mode bepaalde gedachte die als een kudde op een gegeven moment wordt aangenomen als ook jou waarheid. Tuurlijk wanneer je wel eens Jenevers hebt geprobeerd en het is jouw ding niet omdat je het echt gewoon niet lekker vindt, dan is dat zo. En ja heb je eens 1 keer een wat mindere goede Aktie Jenever op en daar heel erg dronken van bent geworden, en is je beeld daardoor gevestigd snap ik het ook nog. Echter is er aan die Jenever horizon nog veel meer dan die ene misschien wat minder goede. Jenever is er van jong fris helder tot rijk stevig met hoger alcohol en vat gerijpte smaken (vele gerijpte Jenevers kan je prima tussen Whisky's zetten) en alles wat daar tussen zit.

Net als met alle andere producten zijn er massale commerciële producten maar zijn er ook producenten die voor ambacht en klasse gaan, "het vloeibare gouden graan"!



De verschillende typen Jenevers, herkomsten en hun kenmerken?


Herkomsten:

Om product bescherming te handhaven heet ook Jenever sinds 15 januari 2008 een Appellation d'Origine Contrôlée. Net als we in Frankrijk een beschermde herkomst kennen voor bv. Champagne met de zogeheten Appellation d'Origine Contrôlée, en bijvoorbeeld ook voor Parmaham geldt is er ook een BGA (Beschermde Geografische Aanduidingen) voor Jenever in Nederland (Europees heet dit de: PGI = Protected Geographical Indication). Deze luidt: gedistilleerde dranken *Verordening (EG) Nr. 110/2008 van het Europees Parlement en de Raad van betreffende de definitie, de aanduiding, de presentatie, de etikettering en de bescherming van geografische aanduidingen van gedistilleerde dranken. Deze BGA is toegewezen aan:

  • Nederland
  • België
  • Duitsland het noordwesten van Duitsland als (Ostfriesischer) Korngenever en in Westfalen en aan de Nederrijn als Wacholder
  • Frankrijk enkel voor de departementen Nord & Pas de Calais. Hier werd Jenever de favoriete drank van de mijnwerkers en de textielarbeiders die hier begin 1800 veel waren. Ze dronken de Jenever meestal samen met koffie. Een scheutje jenever in de koffie werd “bistouille” genoemd. De arbeiders hadden dit steuntje in de rug nodig om zich te vermannen voor een nieuwe afdaling in de mijn. 

Enkele namen mogen slechts plaatselijk worden gebruikt:

  • Jonge & Oude Jenever geldt alleen voor de Nederlandse Jenevers
  • Hasseltse Jenever (Hasselt, Zonhoven, Diepenbeek)
  • O’ de Flander-Oost-Vlaamse Graanjenever (Oost-Vlaanderen). Deze Jenever kan pas het label O’de Flander verkrijgen als hij in Oost-Vlaanderen vervaardigd is op basis van graanalcohol en met een minimum alcoholgehalte van 35 % vol.
  • Balegemse Jenever (Balegem), valt ook onder O’ de Flander
  • Peket-Pékèt met of zonder ‘de Wallonie’ (Waals Gewest), voornamelijk bekend is in het Waalse Maasgebied tussen Namen en Maastricht (den aan Luik waar het als Luikse specialiteit wordt gezien). Peket betekend “Pikant” wat een verwijzing is naar de jeneverbes. De Jenevers variëren in alcoholpercentage tussen de 22 à 35% alc.


Hier komt ook de benaming “Pikketanussie” vandaan.

Een pikketanussie gaat er altijd in, een pikketanussie maakt je blij van zin

Ik heb geen trek in zo’n Franse pernod, dat witte spul krijg je van me cadeau

En ook die Deense aquavit, die drink ik van m’n leven niet

In plaats van wodka of Engelse gin

Een pikketanussie, een pikketanussie, een pikketanussie dat gaat er altijd in.



Stijlen, soort Jenevers en wettelijke bepalingen.


Jonge jenever (luistert ook naar de bijnamen Jonge Klare, Jonkie):

  • is bereid met ethylalcohol uit landbouwproducten (suikerbietmelasse, aardappelzetmeel etc.) Industriële alcohol
  • bevat maximaal 15% moutwijn.
  • minimaal 1,5% van de alcohol moet afkomstig zijn van moutwijn.
  • bevat maximaal 10 gram suiker per liter
  • is kleurloos
  • bevat minstens 35% alcohol

Voor jonge jenever zijn er geen richtlijnen wat betreft kruiden. Er mogen kruiden of kruidenextracten worden toegevoegd, maar dit hoeft niet. Jonge Jenever kan dus zonder dat er jeneverbessen zijn mee gedistilleerd. Jonge jenever lijkt tegenwoordig meer op wodka of gin dan op de klassieke, vooroorlogse jenevers.


Oude jenever:

De benaming kan worden aangevuld met de termen klare, Schiedam(mer), Friesche en Schiedamse. Niet te verwarren met: vieux.

  • is bereid met ethylalcohol uit landbouwproducten (suikerbietmelasse, aardappelzetmeel etc.) Industriële alcohol
  • minimaal 15% van de alcohol moet afkomstig zijn van moutwijn.
  • bevat maximaal 20 gram suiker per liter
  • is lichtgeel of lichtbruin van kleur
  • bevat minstens 35% alcohol
  • is eventueel bijgekleurd met uitsluitend karamel
  • heeft een waarneembare jeneverbessmaak


Graan jenever:

Graanjenever kan worden voorafgegaan door de aanduiding “Friesche" of “Schiedamse”. De toevoeging "jonge” of “oude" kan worden gebruikt mits ze aan hun eigen regelgeving voldoen

  • bereid is met ethylalcohol uitsluitend van granen of producten afkomstig van granen en/of moutwijn
  • minimaal 1,5% van de alcohol moet afkomstig zijn van moutwijn.
  • kan zijn gezoet tot een maximum van 20 gram suiker per liter
  • moet zijn kleurloos, lichtgeel of lichtbruin van kleur
  • kan zijn bijgekleurd met uitsluitend karamel
  • een alcoholgehalte heeft van tenminste 30% vol.


Gebeide jenever:

Blanke jonge jenever die nog eens gearomatiseerd is met extra hoeveelheid jeneverbessen (deze worden dus niet mee gestookt, vergelijk het met dryhopping bij IPA bieren), gebeid betekend "overhalen". Hierdoor meer aroma, vollere rijkere smaak, glycerine, concentratie, iets wat zoetig. Ook mogelijk om dubbel te beiden.


Rogge jenever:

  • Kan van gemoute of ongemoute rogge gemaakt worden, of een mix hiervan
  • Vaak wat kruidiger van smaak


Turf jenever:

Een meergranen Jenever van o.a. mout, tarwe en rogge. Gerookt met geselecteerde turf van de veengronden om en rond Amsterdam


Korenwijn:

Officieel behoort Korenwijn niet tot de Jenevers volgens de Appellation omschrijving en komt ook niet voor in de beschrijving, o.a. dat korenwijn geen jeneverbes hoeft te bevatten, kan wel en in dat geval neigt het meer naar een Oude Jenever. Toch verdient korenwijn de aandacht in deze jeneverblog omdat het een belangrijk onderdeel is van de geschiedenis van Jenever.

Korenwijn is ontstaan om afstand te nemen van de industriële Jenevers en ‘exclusievere' originele Jenevers te produceren. In Nederland worden deze vaak korenwijn genoemd. Deze korenwijnen hebben een enorme smaak van granen, vaak worden deze nog gerijpt op eikenhouten vaten.

  • mag gemaakt worden van industriële alcohol, maar alleen wanneer deze 100% uit granen geproduceerd is.
  • bevat minimaal 38% alcohol
  • bestaat voor minimaal 51% uit moutwijn.
  • maximaal 20 gram suiker per liter
  • Korenwijn bevat uitsluitend natuurlijke smaakstoffen




De naam Korenwijn doet wel wat vraagtekens opwekken. Wijn? Jenever? Hoe komt dat?

Dit woord gaat terug tot de middeleeuwen. De term “brandewijn” afkomstig van “gebrande wijn” (ook wel bekent internationaal als “brandy”), ofwel alcohol verkregen door het distilleren van wijn. Dit gebeurde in de middeleeuwen heel veel in Dordrecht & Schiedam. Aangezien de handel met de Fransen tijdens de 16de & 17de eeuw stug verliep zijn ze dit met het bierbeslag gaan doen waardoor de naam veranderde van wijn naar koren.

"Korenwijn is een eindproduct, moutwijn is een ingrediënt"




Bessenjenever (Vruchtenjenever):

Bessenjenever gemaakt van donkere bessen wat natuurlijk rood geeft maar wordt wel n beetje geholpen door kleurstoffen. Of wanneer het gaat om vruchtenjenever, aromatiseren van de Jenever met vruchten of planten en/of delen van vruchten of planten, hetzij door toevoeging van vruchtensap en/of distillaten van vruchten of planten of distillaten van geconcentreerde aroma’s van vruchten of planten. Een ander bekend voorbeeld is de Citroenjenever waarbij bij de citroenen, Jenever & suiker wordt toegevoegd..........hmmmmmm.............waar doet dat aan denken? Juist ja, aan Limoncello, eigenlijk is dit praktisch hetzelfde.

  • moet de organoleptische kenmerken van de betrokken fruitsoort vertonen) die eventueel is verzoet
  • minimaal 1,5% van de alcohol moet afkomstig zijn van moutwijn.
  • minimaal 20% vol


Toevoeging van bv. 5, 10 jaar oud:

Goed om te weten is dat wanneer je op een etiket enkel een cijfer ziet staan zonder toevoeging van het woord jaar marketing slimheid is om jou te laten denken dat het zo oud is. Er moet voor Jenever bij vermelding op het etiket bv. 10 jaar op staan om aan te geven dat het minimaal 10 jaar gerijpt heeft. Staat dus het woord jaar er niet bij vermeld dan is, of kan dit een gemiddelde zijn.



Inschenken met 'Kop'.

Het beroemde 'kop op de borrel' bij het inschenken van een glas Jenever we allemaal, of hebben het wel eens gezien. Maar waarom is dit nu eigenlijk, is dit Nederlandse zuinigheid of heeft het ook een functie. Zo'n typisch borrelglas noemen we een 'Volschenker' met een inhoud van 3.5cl.

Wanneer je glas tot boven de rand gevuld is ben je verplicht om om al slurpend (wordt ook 'Slurping' genoemd) de eerste slok te nemen, nu neem je automatisch een beetje zuurstof mee waardoor de smaken nog beter zijn waar te nemen.

Daarnaast wordt Jenever traditioneel uitgeschonken als 4ml drank, een borrelglaasje kent 35cl, hiermee kot de barman tegemoet aan de traditionele inhoudsmaat.



Kopstoot

Hoeveel echte Nederlandse tradities ken je in Nederland op gebed van drank? Ja dan moet je even nadenken, eigenlijk is er maar één antwoord: “De Kopstoot”. Neem dit niet te letterlijk want het gaat over het combineren van pils/bier met Jenever.

Ondanks dat we te maken hebben met 2 verschillende dranken is de combinatie van beide op basis van theorie al verwant aan elkaar. Dit komt omdat de basis van zowel bier als Jenever graan als basis hebben. De wegen van productie scheiden hun wegen na het moment dat het wort (= graanbeslag) is gefermenteerd, bij Jenever wordt dit gedistilleerd (+ gebruik van jeneverbes) en bij bier wordt de wort gekookt (+ gebruik van hop).

Van origine is de kopstoot het combineren van een jonge borrel met pils waar het pilsje de kruidigheid van de jonge jenever bluste. Als smaakspecialist is het dan ook ontzettend boeiend voor mij om de juiste Jenevers bij de juiste bieren te zoeken en breder te kijken dan de klassieke kopstoot en te gekke kopstoot combinaties te creëren.

Kijk wel uit met kopstoten want zoals de naam al zegt kan het nogal hard aankomen als het om dronken worden gaat. In bier/pils zit namelijk koolzuur en koolzuur versnelt de opname van alcohol. Hier door wordt een kopstoot ook wel ‘nekslag’ of ‘opsodemieter’ genoemd.



Speel hier de Jenever quiz:

Weet jij na het lezen van de bovenstaande nu veel over Jenever, of ben je al een grote Jenever kenner? Maar vergeet niet hieronder verder te lezen want ook hier worden vragen over gesteld.

Daag jezelf dan uit met deze Jenever quiz.



Wat is nu het verschil tussen Jenever & Gin?

Gin, net als Jenever van de jeneverbes gemaakt, maar wat is dan het verschil?

De naam Gin komt van het Nederlandse jenever (Genever) of het Franse Genièvre, beide afgeleid van het woord ‘juniper’, oftewel: jeneverbes. De jeneverbes is het voornaamste ingrediënt van Gin (en jenever). Omdat Amsterdam in de VOC tijd floreerde en zelfs de hoofdstad van de wereld was, werd er veel handel gedreven in de havens. Zo ook de jenever die als Genever de wijde wereld introk. Toen de Engelsen na het overwinnen van een veldslag tijdens de 30-jarige oorlog van 1648 t/m 1678 opgelapt werden ging dit gepaard met een borrel jenever wat zij de ‘Dutch Courage’ noemde.

In 1689 bestijgt Willem III de Britse troon, en om zijn volk voor zich te win­nen, verbiedt hij de invoer van buiten­landse graanbrandenwijnen, zoals Hollandse jenever. Zo stimuleert hij de groei van een nationale industrie en ook de producenten van graan. Het resultaat van deze maatregel over­treft alle verwachtingen en de productie van gin (de nieuwe Engelse naam voor hetzelfde product) neemt waan­zinnige proporties aan: de hoeveelheid wordt tussen 1690 en 1730 vertienvoudigd. Gin is goedkoop en overal ver­krijgbaar; het wordt het belangrijkste gedistilleerd product dat in grote hoeveelheden wordt genuttigd . Het gevolg was een immense golf van alcoholisme met dramatische gevolgen voor de volksgezondheid in de 18de eeuw.

Eenvoudig gezegd is de bindende factor tussen gin en jenever de jeneverbes. Het eerste verschil zit hem in de alcohol. Gin moet geproduceerd worden met neutrale alcohol, jenever met graanalcohol. Neutrale alcohol wordt gedistilleerd tot 96%. Daarnaast bevat jenever ten aller tijden moutwijn, wat zorgt voor een sterke graansmaak (bij Gin is dit niet zo). Gin moet meer naar de Jeneverbes smaken dan de Jenever, dit geeft jenever een complex karakter en maakt het minder geschikt om te mixen. Ook is Gin beter om in mixdrankjes toe te passen doordat het volume aan producten wat men gebruikt tijdens het distilleren (fruit, kruiden, specerijen etc.) hoger is (2 x zo hoog). Niet meer soorten fruiten en/of botanicals, maar dubbele inhoud. Gin wordt op zijn beurt gedistilleerd met een grote hoeveelheid kruiden en dankt daar zijn body aan terwijl het goed mixbaar blijft. Jenever leent zich beter om puur te drinken, al dan niet gekoeld. Jenever is ook minder goed om te mixen van weg de graanalcohol als basis, wat de smaak grover en complexer maakt. Kortom, jenever en gin zijn echt twee verschillende producten.


Fijn-Proeverij's favorieten Jenevers.

Ter inspiratie hieronder een selectie van merken en typen Jenevers waar ik zelf erg van gecharmeerd ben. 



Rynbende Spirits is een nieuwkomer op de Jenevermarkt met momenteel 1 soort Jenever, maar wat voor één. Ondanks dat deze Jenever een nieuwkomer is schuilt er een lange geschiedenis achter de fles, met enkele omwegen van eigenaren is het merk Rynbende sinds 2020 weer terug als merknaam. Hoe is dit zo gekomen?

Sjaak Pappe is de kleinzoon van Job Kramer Freher. Job Kramer Freher heeft zijn hele leven bij Rynbende gewerkt, hij trad als bijna 13-jarige jongen in 1911 in dienst bij de firma Rynbende, waar hij begon als manusje-van-alles. Vervolgens mocht hij gaan tappen en bottelen. Werkte zich op als versnijder en later als bereider van gedistilleerde producten en chauffeur. In 1933 kreeg hij de functie van meester knecht en groeide in 1940 door als bedrijfsleider van Rynbende. Na de Tweede Wereldoorlog was Job’s doel de wederopbouw van Rynbende en zorgen voor zijn gezin. Dit terwijl hij eigenlijk een eigen distilleerderij had willen beginnen. Na zijn pensionering raakte het merk Rynbende in verval. Job schreef de recepten van de Rynbende dranken op in diverse notitieboekjes. Deze boekjes kwamen na zijn dood in bezit van zijn familie. Kleinzoon Sjaak Pappe erfde deze uiteindelijk en besloot het merk te herintroduceren als Rynbende Spirits.

Sjaak Pappe heeft het nieuwe leven van Reynbende Jenever niet in zijn eentje gedaan, samen met Erik Post – vriend van de familie – kochten ze in 2020 het merk terug. Als schoolkind bracht Sjaak Pappe zijn schoolvakanties werkend door in de fabriek van zijn opa, waar hij zeer goede herinneringen aan Rynbende heeft over gehouden en de geur van jenever nog in zijn neus kan oproepen. Opa Job had ooit de droom om zijn eigen distilleerderij te beginnen, maar dat is er niet van gekomen. Zijn loyaliteit, netwerkvaardigheden en doorzettingsvermogen zijn de inspiratie van Sjaak om de droom van zijn opa alsnog te realiseren als eerbetoon aan hem en andere familieleden die bij Rynbende hebben gewerkt en niet te vergeten ter ere van het leiderschap van Simon Rynbende.

Meer lezen over de geschiedenis van Reynbende klik dan hier.


Voor alsnog de enige jenever van Reynbende is de Vintage Genever:

De Jenever wordt niet door Sjaak & Erik zelf gedistilleerd, maar is in zeer goede handen en zijn wel volledig bij het proces betrokken geweest tot de uiteindelijk smaak die ze voor ogen hadden in naam van Opa Job. De Vintage Jenever bevat 8 botanicals zoals deze zijn opgeschreven in het notitieblokje van Opa Job, daarnaast bevat het een deel van 12 jaar gerijpte Jenever in de blend.

De smaak is mild maar vol, veel smaak die zacht je keel streelt en geen moment branderig wordt. Wel zit er een goede bite in de structuur met verfijnde kruidigheid. Tonen van gember, abrikoos, rooibos, gele pitahaya, gele kiwi, mango en mandarijn komen in het aroma. in de smaak komt dit ook naar voren tezamen met gedroogde van kruidnagel en bite van gedroogde rode paprika



De Tweekoppige Phoenix op het openluchtmuseum De Zaanse Schans. Wat een mooie plek voor de eveneens mooie producten die hier te verkrijgen zijn van distillateur Arthur Kruijt. Arthur, zoon van een smaakmaker bij een grondstoffenproducent, kwam hierdoor vanaf sinds jongs af aan al in contact met kruidenleer en distilleren. Na zijn overlijden kwam er een oud receptenboek van zijn vader boven water met recepten die teruggaan naar ongeveer 1935. Arthur bedacht zich geen 2 X om hier mee aan de slag te gaan om kwalitatief hoogwaardige dranken mee te gaan maken. Dit in combinatie met enkel jaren ervaring als kok heeft Arthur een brede basis gegeven om met smaken aan de gang te gaan.

Het distilleren wordt gedaan in Uitgeest om dat dat jammerlijk genoeg wettelijk niet mag op De Zaanse Schans, erg jammer natuurlijk maar helaas. Zeker omdat De Zaanse Schans molens heeft waar vroeger het graan werd gemalen voor het bereiden van o.a. bier en jenever.


In 2014 maakte ik kennis met de producten van de Tweekoppige Phoenix en deze drink ik tot de dag van vandaag nog met veel plezier. Degene die ik destijds dronk was:

De Flamingo Oude Jenever

Maar liefst 35% moutwijn vervaardigd uit maïs, rogge en gerst. Daarnaast afgemaakt met jeneverbessentinctuur en jeneverbessendistillaat van 36%. alc. om vervolgens voor 1 jaar te rijpen op een eiken vat waar voor 3 jaar rode Bordeaux wijn in heeft gezeten. Door deze vatrijping zit er een lichte roze zweem door de jenever.

Deze jenever heeft een helder schoon aroma met een fris karakter waar de jeneverbes duidelijk te ruiken is samen met kardemon en mandarijn, maar heeft ook een lichte volheid. De smaak is verfijnd zacht met een lichte bite van houttannine, gebalanceerd, mandarijn komt in de smaak ook naar voren, licht zoetend en relaxed in het alcohol.

Op De Zaanse Schans is naast een sfeervolle winkel waar alles te koop is ook een horecagelegenheid waar je heerlijk kunt genieten van o.a. deze jenever in het Proeflokaal. Maar gewoon een kopje koffie kan ook uiteraard.



Graanbranderij De IJsvogel te Arcen in Limburg. Mooier, idyllischer en Nederlandser kan het bijna niet. We zijn in het natuurgebied Barbara’s Weerd waar Pieter Verschuren sinds 1996 zijn Jenever produceert. Hier wordt nog als één van de weinige van scratch af aan zelf ‘warm’ gestookt, dit met behulp van een in 1993 gerestaureerde watermolen die wordt aangedreven door het beekje Lingerfort.

De oorsprong van de IJsvogel ligt in de bierbrouwerij. Het overgebleven restbier van Pieter’s schoonvader Toon van den Reek, werd bij de IJsvogel afgestookt tot moutwijn. Hiervan worden de klassieke dranken van de IJsvogel gemaakt. Ook vandaag de dag nog worden met deze tak van drank mooie dingen gedaan maar het paradepaardje blijft toch de Korenwijn.


 De IJsvogel Korenwijn

De korenwijn die door De IJsvogel wordt geproduceerd is er één met een volle moutwijn van gerst wat gedistilleerd is uit bier. Bevat 38% alc. en heeft een 1/2 jaar op eiken houten vaten gerijpt voordat het gebotteld wordt. Ook wordt er gebruik gemaakt van jeneverbessen.

De geur is heerlijk helder met tonen van boterbloem, abrikoos, venkel, graan. mosterdzaad en gedroogd hooi. In de smaak komen deze aroma's bijna allemaal weer naar voren al is de abrikoos en venkel er niet meer. De korenwijn heeft een zachte gemoedelijk aanzet die gemoedelijk blijft tot ver in de nasmaak maar waar de kruidigheid beetje bij beetje krachtiger wordt. Heerlijke Korenwijn!

Graanbranderij De IJsvogel is goed te bezoeken voor een rondleiding en proeverij waar al de producten je interesse kunnen wekken.



Stokerij Twentse Ketels is als stokerij een nieuwe speler en bestaat pas sinds 2018 met distillaten, die op de markt komen onder de merknamen Twentse Ketels en Squaremountains. Dat laatste klink lekker internationaal zeg, en dan te weten dat het de letterlijke vertaling is van het Twentse dorp Haaksbergen.

Fijn-Proeverij is verliefd geworden op het gehele concept van Stokerij Twentse Ketels door de originaliteit en creativiteit van de verhalen passend bij de verschillende distillaten die hier geproduceerd worden, en de kwaliteit uiteraard die voortvloeit uit passie en kunde van distillateur/eigenaar Maarten jan Leppink.

Maarten jan gaat alleen voor het allerbeste wat resulteert in zeer smaakvolle pure distillaten. Hij doet alles van A tot Z zelf en maakt gebruik van volledig koperen ketels (zowel de ruwstook als de fijnstook), deze Koperen ketels worden Au bain-marie verwarmd wat een zeer zuiver distillaat voortbrengt. Ambacht is waar Maarten Jan zich hard voor maakt en waar geen ruimte is voor industriële productie, en dat proef je.

Ook de ingrediënten zoals de jeneverbessen worden lokaal gewonnen en gebruikt, zo komen de jeneverbessen voor de Jenevers van het nabijgelegen Landgoed Het Lankheet.


Fijn-Proeverij heeft van Stokerij Twentse Ketels 2 bijzondere Jenevers geselecteerd:

Squaremountains Peated Genever

Gedurende vele eeuwen werd er in het Haaksbergerveen turf gestoken. De Haaksbergenaren werkten, naast op de boerderij of in dorp, ook in het veen om turf te steken voor de verkoop of eigen gebruik in de winter, als brandstof voor het koken. Dit is de reden om deze peated Jenever uit te brengen in 2020 waarvan de mout turf gerookt is, tijdens het mouten wordt de turfsmaak en aroma in de korrel gevangen. Deze Peated jenever bevat 41% alc.

Pas op, als je eenmaal begint te ruiken aan deze peated genever dan kan je niet meer stoppen en komen aroma’s je te gemoed als: amandel, licht gedegen turf, vers afgebakken gevulde koek, fruitigheid en verfijnde mout. Ook in de smaak komt de turf weer heel subtiel, ingetogen met juiste precisie binnen wat tegelijkertijd zorgt voor een mooi specerijen spectrum, hierin verweven zijn ook smaken van frivool geel fruit te herkennen en de strakheid van verse gember. De op basis oude jenever bevat 41% met mooie beheersing.


Twentse Ketels Disselhoond aole janaever

Aan de basis een Oude jenever met 32% alc. en geheel in Twentse stijl. Aole staat voor oud en Disselhoond staat voor dwarsdenker en janaever is het Twentse woord voor jenever. Ook deze jenever is vers van de ketel en pas in december 2020 uitgebracht in samenwerking met de Twentse band Ploog waarbij Haaksbergse cultuur en drank samen zijn gekomen.

Deze jenever is gelimiteerd geproduceerd (450 flessen à 35cl.) en heeft 5 maanden gerijpt in een Portugees rood wijnvat.

Ook bij deze Jenever weer een spannend aroma met kenmerken van: krenten, abrikoos, cacaorijke melkchocolade, licht karamel, zuurdesem, honing en hooi. In de smaak: rijp oranje fruit wat neigt naar wat 'zoetigheid' maar juist heel droog is, hout, verschroeid hooi en boerenjongens.



Simon Rutte startte de distilleerderij in 1872 in Dordrecht, waar hij als 4de generatie op jonge leeftijd al flink betrokken was bij de distilleerderij. Hij was voorbestemd om het bedrijf over te nemen van zijn vader. Vele jaren later was het John (achterkleinzoon van Simon die eigenlijk kunstenaar wilde worden) die ook koos voor het beroep van distillateur. Na de oorlog reisde John Rutte  af naar Frankrijk waar hij 2 jaar doorbracht bij wijnhuizen om het wijnvak onder de knie te krijgen. In de jaren zestig behaalde Simon zijn meestertitel in de distilleerkunst.

Van alles wat groeide en bloeide wist John wel een smaakvolle jenever of likeur te maken. Niet alleen zijn creatieve geest, ook zijn fijnzinnige smaak en streven naar perfectie hebben geleid tot bijzondere producten van hoge kwaliteit. Waar anderen in de vorige eeuw aan de slag gingen met moderne mogelijkheden: goedkopere alcohol, kleur- en smaakstoffen, wilde John niets van die nieuwigheid weten. Gelukkig maar, zo zijn de oude recepten bewaard gebleven.


Van Rutte heb ik geselecteerd de:

Paradijswijn Genever

Deze 'one of a kind' Genever komt van de hand van John Rutte (7de generatie van het familiebedrijf) en is één van de Jenevers uit de serie vatgerijpte Jenevers.

De naam Paradijs verwijst naar de rijpingskelder van Rutte die vroeger aan de overkant van de distilleerderij was, hier lagen de Jenevers rustig  te rijpen om externe smaken mooi te laten integreren met het eikenhouten vat. Daarnaast zorgt het vat ook voor een stabilisatie en rustige dimensie in de smaken. De vaten die Rutte gebruikt is een mix van verschillende leeftijden. De basis voor de Paradijswijn Jenever is een 100% Moutwijn. Bevat 37,9% alc.

Naaste de serie van vatgerijpte Jenevers produceert Rutte ook de:

  • Jonge & Oude graanjenevers
  • Old Simon 
  • Old Tom (= mix van Jenever & Gin)
  • Single Oat Haverjenever 
  • Koornwijn & Koornwijn XO



Een goed voorbeeld van dat jenever niet oubollig is bewijzen Raymon Kruijs & Marchiano Sihasale van Barak’51. Deze 2 vrienden uit Leerdam die een idee hebben weten om te zetten in jenever met smaak en een verhaal. De jongens stoken gedeeltelijk zelf, ze maken de moutwijn en vervolgens wordt het geheel afgemaakt i.s.m. een andere stoker naar hun idee & recept.

Je ontkomt er niet aan om bij deze jenever de naam met het verhaal uit te leggen want anders is het geheel incompleet.

Barak’51 verwijst naar de barakken waar de Molukse gemeenschap in 1951 werden gehuisvest wanneer ze in Nederland aankwamen. Vele van hen hadden kruiden en specerijen van huis meegenomen die o.a. in de Nederlandse jenever werden gedaan om de drank die ze konden verkrijgen een Molukse toch te geven. Raymon & Marchiano wilde hun generatie en die van hun opa’s en oma’s uitdrukken en samenbrengen in een fles jenever. Nederlands trots Jenever + de kruiden en specerijen van de Molukken. Denk aan kruiden als gember, kaneel, korianderzaad, kaffir lime, nootmuskaat, kruidnagel en uiteraard de jeneverbes. Het logo van Barak’51 is een de kaketoe, die komt enkel voor op de Molukse eilanden. De kleur rood komt ook terug in het ontwerp, dit is onze oerkleur en staat symbool voor kracht en strijd van onze voorouders.

Deze jenever bevat 15% moutwijn die vervaardigd is uit rogge, gerst en tarwe. Het water wat ze gebruiken is gefilterd door de duinen.


Wat vindt Fijn-Proeverij van de:

Barak’51 jenever

Een flink heerlijk aromatisch aroma van voornamelijk kaneel & de kaffir lime. In de smaak zet de kaffir lime ook gelijk weer aan begeleid door een flinke peperigheid, stevige body met een lange kruidige en specerijen afdronk.



Proeflokaal De Zes Vaatjes te Utrecht heeft al jaren een grote liefde voor Jenever. Gelegen in de stadskern van Utrecht maakt het wettelijk niet mogelijk om hier Jenever te produceren. Om de liefde te uiten heeft Meesterschenker Albert de Rijk Jenevers geselecteerd en in een serie gegoten onder de Utrechtse benaming 'Een lekker Slokkie van 't Jochie' voor de graanjenevers en ‘Een lekker Bessie van ’t Messie’ voor de vruchtenjenever.


Uit deze serie heb ik gekozen voor de:

Bessenjenever ‘Een lekker Bessie van ’t Messie’.

Hier werk ik al jaren mee heb deze gastronomisch ook vaak ingezet. Deze Bessenjenever is gemaakt van gezoete rode en zwarte bessen uit Zeeland die getrokken worden in de Jenever. Fruitig zoet met aanwezige droogte, smaaktonen van rode en zwarte bes, framboos, aangename frivole fruitzuren. Bevat 20% alc.

Proeflokaal De Zes Vaatjes specialiseert zich ook in het verzorgen van Jeneverproeverijen in de authentieke  horecagelegenheid in Utrecht of komt naar u toe om de jeneverproeverij te verzorgen. Proeflokaal De Zes Vaatjes is al in bedrijf sinds 1876, en wat in 1914 is overgegaan naar het huidige familie bedrijf.

Informeer hier naar de Jeneverproeverij mogelijkheden



De Cort Distillery in het Belgische Pepingen is gelegen in het grootste landbouw gebied van België: Pajottenland in de Zennevallei, de streek waar tevens ook de Lambiek en Geuze bieren vandaan komen. Naast dat De Cort vele verschillende distillaten maakt is het ook een bierbrouwerij waar de zuurbieren gebrouwen worden.

Een gloednieuwe plek (Hoeve) met horeca, winkel, distilleerderij, landbouwgrond en brouwerij in één. Geweldig mooi! Het doel is om zoveel mogelijk grondstoffen te gebruiken die ze zelf produceren (of kopen bij nabijgelegen bedrijven) en bewerken. Denk aan: tarwe, aardappelen, appelen, kruiden en mais. Zoals ze zelf zeggen ”We zijn geen industrie, we zijn mensen met passie voor distillaten en liefde voor alles wat er groeit en bloeit om ons heen”.

De familie Huygens teelde eerst snijbloemen die de boer toen nog zelf naar de markt in Brussel bracht met de tram die toen in de straat reed. De serre die hiervoor gebruikt werd, is momenteel omgebouwd tot mouterij. Nadien ging de familie zich specialiseren in kippen om uiteindelijk in de jaren 60 over te stappen naar de fruitteelt, appels en peren. Vanaf de jaren 90 werd de landbouw teruggeschroefd tot een laag pitje na het overlijden van de laatste boer. In 2011 kocht de familie de boerderij om hun droom te realiseren: een echte artisanale hoevestokerij. De 2 distilleerderijketels die hier huisvesten zijn indrukwekkend, een mega bronzen Arnold Holstein ketels kunnen 600 en 5000 L produceren

De Cort maakt enkel 1 jenever: Oude Pajotse Jenever:


Gemaakt uit 100% moutwijn van 1/3 rogge, 1/3 gerst en 1/3 gemoute gerst waar ook nog 7 lokale kruiden aan worden toegevoegd. Na het distilleren gaat de jenever op eiken vaten. Vaak is dat een nieuw vat maar soms gebruiken we hiervoor ook gebruikte bourbon vaten.

De aanzet een mega gul aroma met abrikoos, kardemon, sinaasappel, mango, specerijen als kruidnagel. Ook wat karamel en bourbon toetsen. De aanzet in de smaak is pittig met veel kruiden en specerijen, droog en vol. Ook hier is de lichte toets van bourbon te herleiden.



Schermer Distillateur is ook zo'n pareltje voor de Nederlandse Jenevergeschiedenis die als sinds 1782 gespecialiseerd is in het distilleren van Nederlandse distillaten. En nog steeds zijn ze actief zijn als klein familiebedrijf, wel sinds 1982 (8 generaties verder) overgenomen door Paul Blom die al sinds 1965 werkzaam is in het bedrijf en zo het originele karakter wist te behouden. Daar hou ik van bij Fijn-Proeverij. Zo ook de etiketten die nog steeds gebruikt worden sinds 1910, deze stralen de liefde en geschiedenis van hun bedrijf en als algehele geschiedenis van Jenever uit.

Vanwege het eigen karakter kiest Fijn-Proeverij voor de:

'Zware Jenever'

De Zware Jenever wordt sinds eind jaren '80 van de vorige eeuw werd uitgebracht. De 'Zware Jenever' die 40% alc. bevat, werd op de markt gebracht juist in een tijd waarin men vond dat voor Jonge Jenever 30% alc. voldoende was (de lichte borrels) in plaats van 35% alcohol.  Naast het hogere alcohol gebruikt men ook 25% Moutwijn en een jeneverbes in de fles om een rijk smakende Jenever te make waardoor hij in eerste instantie de naam “Zware Jonge” mee kreeg.  Door het hogere alcohol & 25% aan Moutwijn mag de Jenever met de huidige wetgeving niet meer onder Jonge Jenever uitgebracht worden. 

Ook bij Schermer wordt de mogelijkheid geboden om Jeneverproeverijen te doen. In de speciaal ingerichte proefzolder kom je alles over dit mooie bedrijf & Jenever te weten. Vraag hier voor de mogelijkheden.



Er is goed nieuws vanuit Hoofddorp. Sinds 2015 wordt er in de kerk van Haarlem ook hoogwaardige distillaten zoals Jenever & Gin geproduceerd. Bij het horen van oudste kerk van Haarlemmermeer en drank snap ik dat er dan al heel snel een link wordt gelegd met de Bierbrouwerij Jopen, dat klopt! Jopen is de fundering van van Gospel Spirits. Gospel verwijst naar de thuisbasis van Jopen waar nu de Distilleerderij is gevestigd, daarnaast vindt je hier ook een grand café en restaurant.

Gospel Spirits wordt in kleine batches met 2 ketels van 200 liter gedistilleerd door Meester-distillateur Freddie Talbot-Ponsonby. Wat mooi is aan deze jenevers is dat er gebruik wordt gemaakt van moutwijn op basis van Jopenbier. Bijzonder en multifunctioneel


Fijn-Proeverij, Jopen & Gospel selecteerden de:

Piet Honingh Genever

Een heerlijk helder opgewekt levendig aroma van citroengras, verveine, sinaasappel en een duidelijke jeneverbes. Ook in de smaak is de Jeneverbes en citrus goed te herkennen, strakke frisheid, ziltigheid en een fijne scherpte van gebrande basterdsuiker.



Wagging Finger Distillery bestaat sinds 2015 en produceert Gin, Genevers en haar eigen Whisky. Dit alles in geheel eigen stijl en wijze waarbij ze zich niet leiden door bestaande conventies en verwachtingen. Gevestigd in Deventer waar te gekke distillaten geproduceerd worden.


Fijn-Proeverij is verliefd geworden op de:

Jonge Jenever

vanwege zijn diepgang en puurheid, erg kruidig en fris tegelijkertijd. Deze Jonge Jenever is een jonge telg uit het assortiment om het iconische product als de jonge borrel in een nieuw daglicht te zetten. De basis van deze Jonge Jenever is een mooie kruidige 12,5% zelfgestookte moutwijn van Gerst en Rogge. De gestookte moutwijn heeft een paar maanden de tijd gekregen om te rijpen op Europees eiken vaten (rijpen van de moutwijn in eigen beheer).  

Naast de Jeneverbes wordt gebruik gemaakt van: engelwortel, kalmoes, kampot-peper en duindoornbes. Deze ingrediënten zijn gedistilleerd tot een zogenaamde “gebeide”. Uiteindelijk zijn de gebeide en moutwijn bij elkaar gebracht en verdund naar 38% alc. Het resultaat is een heerlijk zachte, maar zeer smaakvolle, kruidige Jonge Genever.

Met deze kruidige Jenever wil Erik Molenaar een andere stijl Jonge Jenever bij je in het glas krijgen dan de industrie ons heeft laten doen vermoeden wat een Jonge Jenever zoals we die de laatste jaren noodgedwongen zijn gaan kennen.




Distillerie Claeyssens de Wambrechies is in 1817 gestart in de toenmalige oliemolen bij het slot van Wambrechies in de Franse regio Nord-Pas De Calais. Guillaume Claeyssens dacht dat de functie als jeneverbessenstokerij veel winstgevender was.

In 1998 werd jeneverstokerij Claeyssens overgenomen door de familie Depasse, eigenaar van de Grandes Distilleries van Charleroi. En in 1999 werd de jeneverstokerij integraal geklasseerd als historisch monument. 


Deze Genièvre Malt Pure Wambrechies heb ik gekozen

omdat dit een klassiek voorbeeld is van Jenever en waarom het Franse Département Nord Pas de Calais ook tot de Appellatie van Jenever is betrokken. Deze hoort hier in het artikel thuis.



Filliers Distillery is Belgische Jenever stokerij wat al familie roots heeft sinds 1880 en nu de 5e generatie. Zelfs vandaag de dag wordt er in ambachtelijke koperen alambieken ketels verschillende Jenevers gestookt met allen graanjenever aan de basis. Van een Jonge Jenever tot 4 verschillende hout gelagerde Jenevers met de leeftijden 8, 12, 17 & 21 jaar oud.

Het was Karel Lodewijk die als oprichter het stoken van Jenever startte aan de oever van de Leie, in het pittoreske Oost-Vlaamse Bachte-Maria-Leerne (vlakbij Gent), dit deed hij destijds naast alle andere landbouwactiviteiten die de familie al uitvoerde. Hij vergaarde destijds ook de vergunning om Jenever te mogen stoken. Pas later in 1880 was het de 2e generatie onde leiding van Kamiel Filliers die een stoommachine aanschafte en het bedrijf tot de onderneming die Distilleerderij Filliers vandaag de dag is. Wat bijzonder is aan Filliers is dat het gehele proces van korrel tot borrel onder 1 dak wordt gedaan, van het maïschen van het graan, tot de Jenever in de fles.


In dit rijtje van Jenevers kiest Fijn-Proeverij voor de:

12 Years Barrel Aged Genever

Deze Oude Jenever weerspiegelt de historie van Filliers Distilleerderij en tevens de Belgische Jenever cultuur. Door de lange rijping op Amerikaanse bourbon vaten is de Jenever zacht en rijk tegelijkertijd, mooie balans tussen 42% alcohol en fijne smaak identiteit van karamel/stoopwafel en vanille gepaard met lichte pittigheid van kaneel en speculaaskruiden.

Ben je in de buurt van Gent bezoek dan zeker eens de distilleerderij en kom alles over Filliers te weten.



Van Kleef; “Oh oh van Kleef mooie Jenever achter de duinen”! Hier wordt drank gemaakt, geserveerd, geademd, begeerd en met trots verder vertelt. Vandaag de dag is Van Kleef geen origineel familie bedrijf meer maar wordt gerund door eigenaresse Fleur Kruyt.


De geschiedenis van deze Haagse Jenevers gaar terug naar de oprichting in 1842 door Lamberthus Theodorus Van Kleef. Tot vandaag de dag nog steeds op dezelfde locatie gevestigd in het centrum van Den Haag.

Van Kleef groeit organisch sinds de restauratie gepassioneerd door. In 1986 moest het de deuren sluiten als distilleerderij midden in het winkel gebied, maar in 2000 is het volledig gerestaureerd weer in volle oude nieuwe glorie open gegaan. Oud door alles authentiek te laten maar nieuw door er een multifunctionele dranken bestemming van te maken, Van winkel tot terras tot museum.


Fijn-Proeverij heeft gekozen voor de:

Rogge Jenever

Omdat deze rijk van smaak is door het gebruik van de vers gemalen rogge en korte houtrijping (gebruikte Bourbon vaten), daarnaast kruidig, zacht & pittig.

Bezoek ook Van Kleef eens voor een kijkje in de winkel, rondleiding door het museum, een lekkere borrel of een proeverij. 



Van Toor Distilleerderij in Vlaardingen wordt geheel gerund door Leo Fontyn die hier van A tot Z alles zelf doet. Leo is opgegroeid onder de distillateursrook van Schiedam waar hij van kinds af aan geïnteresseerd was in de wereld van drank stoken. Niet verwonderlijk dat Leo bij Unilever terecht kwam en werkte bij de afdeling geur & smaakstoffen.

In 2000 viel hem ten oren dat de Vlaardingse distilleerderij Van Toor niet voortgezet zou worden aangezien Sjaak van Toor geen opvolgers had, Leo kon het niet over zijn hart verdragen om dit mooie bedrijf wat in 1883 door Henrik van Toor was gestart verloren te laten gaan en nam het over.

Door Fijn-Proeverij geselecteerd de:

De Moutwijn Jenever

De passie en puurheid van Leo Fontyn is goed terug te proeven is in deze Moutwijn, puur en ambachtelijk. 100% focus op 1 soort Jenever en dat proef je. Bevat 40% alc.


Leo ontvangt je met veel passie in zijn distilleerderij voor rondleidingen.



Kalkwijck Distillers mag niet ontbreken in dit artikel en wel om de reden dat Lisanne Benus verschillende soorten Jenevers stookt van granen die in eigen beheer zijn. Kalwick is namelijk van origine een land en tuinbouw bedrijf waar verschillende granen worden verbouwt. Dit maakt het mogelijk om vanaf het zaaien van de gewassen tot het inpakken van de dozen Jenevers volledig in het Twentse Vroomshoop gedaan wordt. Dit is eigenlijk wel bijzonder! Sinds 2009 is Kalkwijck ook gaan distilleren en hebben ook dit hele proces in eigen hand.

Van Kalkwijck Distillers wil ik jullie voorstellen de:

Rogge Genever

Wat een klasse product. Rogge geeft altijd wat meer kracht, rijkheid, kruidigheid en ook een klein zoetje (zeer gedoseerd), de rijping op VS vaten maakt deze Genever compleet en een warm mondgevoel. Bevat 40% alc.



Bols Amsterdam kan natuurlijk niet missen in dit artikel. Wat is Bols Amsterdam belangrijk geweest voor de distillateurs wereld sinds 1575. Met een basis van likeuren startte Lucas Bols in 1664 naast alle andere activiteiten een Jenever lijn. Bols is over de hele wereld te verkrijgen, dan mag je jezelf toch wel een sterk merk noemen.

Bols bezit over een eigen House of Bols Experience waar je rondleidingen, workshops en proeverijen kunt volgen.

Er zijn 2 jenevers geselecteerd door Fijn-Proeverij:


6 jaar Corenwijn

Ondanks dat Korenwijn geen officieel Jenever product is hoor deze toch echt wel thuis in dit rijtje. En dan wel deze 6 jaar gerijpte Corenwijn van Bols. Een blend van 2 rijpingen, één deel gaat in Frans Limousin eiken houten vaten en het andere deel ik VS Bourbon vaten. Door deze blend een mooie balans tussen traditioneel peperig robuuster karakter met een vleugje kruidnagel en het Amerikaanse zachte zoetje + fruit. Bevat 40% alc.


100% Pure malt

Ook wil ik vanwege de lange geschiedenis de 100% Pure Malt Genever belichten die in 2010 is uitgebracht door Meester distiller Piet van Leijenhorst. Hij heeft het originele 17e -eeuws recept van Lucas Bols terug gebracht. Deze Moutwijn is een blend van 3 granen: mais, rogge & tarwe en deze Moutwijn vormen de basis voor de hele serie van de Bols Jenevers. Super zachte fijne moutwijn met complexiteit. Bevat 47% alc.



Tolmanns Distillery is een jonge Jenever producent (Etienne Haringa) wat zich in 2016 heel mooi heeft gesetteld in het voormalige verdedigingsfort bij Vijfhuizen.

Etienne is hier aangetrokken als producent waar hij heeft hier de beschikking over een prachtige computergestuurde 230 liter Muller Brennereilage distilleerketel om Rum, Jenever, Whisky & Gin te kunnen distilleren.


Fijn-Proeverij stelt je graag voor aan de:

Tolmann's Genever

Deze Genever met 38% alc. is opgewekt aromatisch met hinten kardemom en hint van mandarijn. Deze komen beide in de smaak goed terug met een strakke kruidigheid met op de achtergrond een romige structuur 

Het Fort is een geweldige locatie om als bedrijfsuitje of andere groepsactiviteiten te bezoeken in combinatie met een rondleiding en proeverij, kijk hier voor meer informatie.




Bobby’s Schiedam Jenever is één van de laatste ontwikkelingen in Nederlands Jeneverland door in 2016 een Jenever uit te brengen. Bobby’s Schiedam had de wens als Jeneverproducent in 2014 van start te gaan, echter liep dit iets anders. Bedenker Sebastiaan van Bokkel zag met het opzetten van Bobby’s als merk meer mogelijkheden om te starten met een Gin doordat er al een recept klaar lag van zijn opa & oma afkomstig van de Indonesische Molukken. Na nog 2 jaar verder uitproberen en bijschaven is het ook gelukt om een Jenever te lanceren. Sebastiaan en de inmiddels aangesloten broer David wilde perse een Jenever op de markt brengen waar een ode aan ons Nederlandse trots werd gecombineerd met de Molukse roots. De Gin's hebben wereldwijd veel bekendheid gekregen en daarmee zal ook deze Jenever vele ingangen kennen over de wereld. Mooi dat Jenever zo gewaardeerd wordt in de wereld.

Van dag één zijn de ideeën een warm hart toedragen door Herman Jansen van House of Herman Jansen waar als 7 generaties (sinds 1777) op hoog niveau wordt gedistilleerd. Samen zijn ze Bobby’s Schiedam dan ook gestart. Hoe mooi is het dat Herman aan de basis staat van dit prachtige product, “maar dat kan ook niet anders”.


Fijn-Proeverij stelt met veel smaakplezier aan je voor de:

Bobby’s Schiedam Jenever

Ondanks dat het de enige jenever is die Bobby’s op dit moment voert is het mooi te proeven dat 2 werelden in aroma en smaak mooi samen komen in deze jonge jenever met 38% alc. De Nederlandse invloed van 4% moutwijn en jeneverbes aroma’s maar anderzijds ook zeer duidelijk de aroma van citroengras wat gebruikt is. Daarnaast worden Indonesische toevoegingen gedaan van kardemom, gember & staartpeper (al deze botanicals worden individueel gedistilleerd). Deze jonge jenever heeft een duidelijk jenever karakter met frisse tonen en zal velen wel en niet jenever drinkende mensen bekoren.



Le Lion d’Or wordt vandaag de dag gestookt door Stokerij de Moor (Patrick) maar van oorsprong werd deze Oude Klare jenever geproduceerd door Stokerij Van Assche. Stokerij Van Assche was één van de oudste landbouwstokerijen van België, wat in 1895 werd omgedoopt tot een groot industrieel bedrijf genaamd Le Lion d'Or. Het Aalsterse bedrijf bevatte niet alleen een mouterij, maar ook een stokerij en een gistfabriek. In 1948 werd de productie jammer genoeg stopgezet. Stokerij De Moor heeft 10 jaar lang geëxperimenteerd om de fijne jeneversmaak van Le Lion d’Or opnieuw te kunnen evenaren.


Fijn-Proeverij selecteerde de prachtige:

Oude Klare Le Lion d'Or.

Lion d’Or is een zeer zachte graanjenever uit 100% gemoute gerst, in tweemaal langzaam gedistilleerd zonder kruidentoevoeging. Er wordt gebruik gemaakt van groenmout, of ongedroogde mout, dit maakt de smaak van Lion d’Or zo uniek. Na rijping op rvs is het parfum en boeket subtiel, fris en delicaat en door gebruik van groenmout iets vegetaals. De smaak is zeer fijn met een lang aanhoudende, niet-agressieve afdronk. bevat 38% alc.


Patrick heeft nu zo'n ruim 35 jaar stook ervaring en is de kneepjes van het vak aan zijn 2 dochters beetje bij beetje aan het bijbrengen om dit mooie bedrijf voort te zetten.



Wie Jenever zegt of hoort zal al snel een link hebben met Hooghoudt. En dat is niet zo gek aangezien Hooghoudt al sinds 1888 in het centrum van Groningen likeuren en andere regionale dranken maken. Het waren Hero Jan en Grietje Hooghoudt die deze dranken bereiden en Grietje die later in 1920 de eerste Jenever produceerde, de ‘oude Klare’. Het was nog later in 1973 dat de generaties erna echt grote bekendheid maakte met ‘Jonge Dubbele Graanjenever’. Voor wie wel eens in het centrum van Groningen is geweest kan het pand van Hooghoudt niet ontgaan zijn, deze distilleerderij is in 1988 geopend en kreeg daarbij zelfs de naam ‘De Hooghoudtstraat’.


In 2014 wordt een nieuwe koperen distilleerketel aangeschaft die de naam ‘Grietje’ draagt om de oprichtster te eren. Sindsdien zijn er al vele nieuwe releases van verschillende soorten Jenever uitgebracht. De laatste ontwikkeling -2021- is de ‘Blended’ serie van 3 gerijpte jenevers. Binnen deze serie is uitgebracht:

Fijn-Proeverij probeert al vele jaren zijn gasten mee te geven tijdens proeverijen dat er vele jenevers zijn die in de die benadering en smaakovereenkomsten van Whisky kunnen bereiken. En dat is precies wat Hooghoudt ook wilt met deze serie Blende Cask Aged Genevers waarbij een balans is gecreëerd tussen zachte complexe smaken en ruwe mondgevoelens die beide werelden van Jenever & Whisky benaderen.

Alle drie de uitgaven hebben als basis een blend van koper gestookte moutwijn en graandistillaat. Ook hebben ze alle 3 voor minimaal drie jaar op eikenhouten vaten gerijpt.


Fijn-Proeverij heeft i.v.m. zijn voorliefde voor Sherry voor dit artikel geselecteerd:

Sherry de Blended Cask Aged Oloroso

Zoals de naam al aangeeft is deze Oude Jenever 3 jaar gerijpt op eerder gebruikte Oloroso Sherry vaten. Oude Oloroso vaten zijn de meest gewilde vaten binnen de wereld van gelagerde distillaten zoals o.a. bij Whisky. Tijdens de distillatie wordt de vloeistof overgehaald door een melange van Amarene kersen, kruidnagel & jeneverbes.

Het aroma is zeer kenmerkend voor het productieproces. De aroma’s van kruidnagel, kersen, graan en hout zijn goed waarneembaar. Daarnaast ook aroma’s van lichte vanille toffee, karamel, kaneel, amandelspijs, mix van boterkoek & kruidkoek, roze peper en een vleugje frisse gele bloemen.

In de smaak zijn het vooral de aroma’s van kruidnagel, peperigheid en geroosterde noten, dit gepaard met droogte van het hout en de jeneverbes.

Het is fijn om te zien dat een bedrijf als Hooghoudt de faam van Jenever al 4 generatie lang hoog houdt.


Distilleerderij De Tok uit Barneveld van Carl van de Scheur is in 2016 gestart na een uit de hand gelopen hobby als producent van verschillende likeuren en bitters. Later is hij ook gin, Whisky en uiteraard jenever gaan produceren. Ze gaan hier voor de allerbeste smaken. Als het niet goed genoeg is, dan maar niet. Kosten nog moeite worden gespaard. Allerbeste eiken vaten, zoveel mogelijk biologische producten enz enz.

Er zijn 2 jenevers die ik graag hieronder wil vernoemen:


De houtgerijpte jenever

Deze houtgerijpte jenever is vervaardigd uit zogeheten ‘stookbier’, dit is een beslag van Veluws biologisch gerst en mout waar bier van wordt gemaakt waar geen hop aan toegevoegd wordt. De alcohol wordt uit het stookbier gedistilleerd. Deze alcohol wordt voor een tweede keer gedistilleerd en hieraan worden een aantal botanicals toegevoegd, waaronder natuurlijk de jeneverbes. Dit wordt vervolgens gedistilleerd tot de jenever van 35% alc. Na de tweede distillatie gaat de jenever op het vat. De rijpingstijd in ex wijnvaten is 3 à 6 maanden, afhankelijk van het vat. De houtgerijpte jenever bevat 50% moutwijn, is dus eigenlijk een oude jenever.



De houtgerijpte rogge jenever

Kakelvers, april 2021 gelanceerd. Deze rogge jenever is gemakt van een mix van 25% roggemout, roggebrood en een beetje suiker. En rijpt net als de houtgerijpte jenever op oude wijnvaten maar dan voor 1 jaar.


Hou De Tok in de gaten want er gaat hier nog veel van het vat komen.



Bokma is back! Er was eens in 1862 een molenaarszoon, Freerk Klaaseszoon Bokma, die zich naast de bakkerij sinds 1994 ook bezig hield met het maken van likeuren en distillaten zoals Brandewijn en Jenever, okay in eerste instantie gele Jenever maar later ook Oude Jenever. Pas na de 2e W.O. door het gebrek aan grondstoffen is men bij Bokma Jonge Jenever gaan maken (1967) vanuit de de distilleerderij: De Bron.

Boka heeft dus een hele belangrijke rol in de Nederlandse Jenever geschiedenis waar Piet Bokma de laatste meester distillateur was die de recepten overgedragen heeft aan Bols die Bokma hebben overgenomen. Gelukkig hebben ze bij Bols hebben de klassieke vierkante fles niet veranderd maar wel de inhoud zo gefinetuned dat de smaak beter aansluit bij de consument van nu. En dat merk je in de kwaliteit, daar waar ik tot enkele jaren geleden Bokma een beetje links heb laten liggen heeft Bokma mijn interesse weer terug gewonnen.


Opvallend aan Bokma is de vierkante fles die men bij Bokma is gaan gebruiken om de handel/verpakking te vergemakkelijken naar Nederlands-Indië.


Door de revival van Bokma stelt Fijn-Proeverij je graag voor aan de:

5 jaar gerijpte Bourbon Cask Graanjenever

Okay de naam geeft al heel veel weg wat je van de smaak kan verwachten, want van een Bourbon Cask mag je verwachten dat het een beetje zachtheid heeft met tonen van vanille. De lengte van het 5 jaar rijpen zorgt eveneens voor stabilisatie in zachtheid in smaken, aroma’s en mondgevoel. Enkele kruiden die gebruikt zijn door Bokma: steranijs, dille, angelica wortel en zoethout. Bokma 5 year bevat 38% alc.

De geur is inderdaad een combinatie van graan, verse hooi, vanille, gedroogde abrikoos en karameltoffee. Deze aroma’s zetten door in een rijkheid aan smaken met vanille, droogte van houttannines, abrikoos en karamel. Het verse hooi aroma is nu wat meer gedroogd hooi geworden.

Zoals ze bij Bokma (Bols) zelf zeggen is deze 5 jaar oude jenever 'de beloning van ambitie en geduld'.




Jeneverfestivals.

Zowel in Nederland als in België kan je heel leuk terecht bij Jenevermuseums. In België uiteraard in hun Jenever hoofdstad Hasselt & in Nederland in Schiedam.

Beide organiseren (los van elkaar) ook jaarlijks een heel weekend een Jeneverfestival, waar vele producenten aanwezig zijn om hun Jenevers te laten proeven en er alles over kunnen vertellen.


Dit artikel is geschreven door Guillaume Coret

Zin gekregen om eens een heerlijke Jeneverproeverij te doen?

Neem dan hier contact op


Facebook        Instagram

Test jou jeneverkennis en maak hier de Jenever quiz.