In juni 2019 was het dan eindelijk zover, ik ging eindelijk naar Madeira. Niet voor een vakantie maar enkel voor de wijn. Dit stond al een jaar of 15 in mijn denkbeeldige planning daar waar mijn interesse en liefde voor Madeira wijn zo groot is. De reis moest heel bijzonder gaan worden want mijn bezoek aan dit vulkanische eiland was niet zomaar wijnhuizen bezoeken, ik mocht deelnemen aan het eerste officiële Madeira Wine Educator program. 5 dagen intensief les en studeren gepaard met wijngaardbezoeken, wijnhuis bezoeken, diners, cocktails, uiteraard wijn proeven en een serieus examen. Ik wil je hier graag meer over vertellen.

Lees de blog goed en test aan het eind je Madeira kennis met de Fijn-Proeverij Madeira Quiz.

Inleiding Madeira als wijn eiland.

Madeira betekent letterlijk 'hout' - ‘bebost’, het Portugese eiland is dan ook een groen eiland ter hoogte van Noord Afrika als een groene vulkaan puist in de Atlantische oceaan. Het is een geweldig mooi eiland om naartoe te gaan, maar zoals jullie zullen begrijpen van Fijn-Proeverij ga ik het over de versterkte wijnen van dit schitterende eiland hebben. Net als alle andere versterkte wijnen (zoals Port, Sherry & Marsala) is ook Madeira wijn zoals we die nu kennen ontstaan tijdens de zeevaarders tijd laat in de 16de eeuw, waar de Engelsen, Hollanders & Portugezen hun handel & oorlogen veel via de grote wateren voerden.

Het versterken van de wijn ontstond doordat wijn tot ver over de zee werd vervoerd maar niet vers aankwam naar de Indies (niet te verwarren met Indië, maar is West Indië – toentertijd de Caraïben). Per toeval ontdekte men dat er enkele vaten terugkwamen van een reis waar wijn en sterke alcohol per ongeluk vermengd waren en de wijn beter was geworden. Hierdoor heeft de wijn ook de bijnamen als: 

• ‘Vinho da Rota’ = ‘Wijnen die roteren’ (rondreizen, maar ook roteren in het vat, de vaten werden namelijk gebruikt om de schepen in balans te houden).
• ‘Vinha torna da Rota’ = ‘Wijnen die terugkomen van een lange reis’. Op de terugreis als de vaten geleegd waren werden ze uit elkaar gehaald om zo ruimte te sparen om goederen mee terug te nemen.

Vaten met Madeira werden scheepsballast, die tijdens reizen de evenaar overstaken, voortdurend rollend, stampend en verschuivend. Verzengende temperaturen lieten de kenmerkende afdruk van het Madeira-karakter achter. Vloeistof veranderde geleidelijk van amber naar bruin, en de hitte 'gebakken' smaken in complexe tonen van noten, chocolade en kruiden. Suikers daarentegen werden prachtige karamel, toffee en melasse, terwijl verdamping uit vaten zorgde voor een rijke, stroperige textuur.

Geografische ligging van Madeira.

Wanneer je op de wereldkaart kijkt denk je al gauw dat Madeira tot Afrika behoort, maar nee het ligt dichter bij Noord Afrika (te hoogte van Marokko) dan bij Portugal, maar is toch een Portugees eiland. Ongeveer 1.000 km ten zuiden van Portugal en 400 km ten westen van Marokko en is 730km2 groot. De geografische wijngrenzen van de DO “Vinho Madeira” (PDO = Protected Designation of Origin Madeira, of op z’n Portugees: DOP = Denominación de Origen Protegida) zijn tussen 5 mei 1907 & 1 oktober 1908 vastgelegd, deze wijngrenzen omvatten de eilanden:

• Ilha da Madeira

• Ilha do Porto Santo

• Ilhas Dessertas

• Ilhas Selvagens

Alleen Ilha da Madeira & Ilha do Porto Santo zijn de eilanden waar echt wijnbouw wordt gepleegd.

De wijnbouw geschiedenis van Madeira.

De eerste wijnranken zijn al in 1450 aangeplant, en dat te weten dat het eiland in 1419 is ontdekt is door João Goncalves Zarco. Hendrik de Zeevaarder bracht een druivenplant Malvasia Candida mee vanuit Kreta, en vond Madeira een geschikt eiland om deze hier aan te planten. Voor die tijd was dat redelijk innovatief aangezien destijds veel suikerriet en graan verbouwt en was de belangrijkste inkomstenbron van het eiland. Later begin 16e eeuw is er steeds meer ruimte voor wijnbouw aangezien de suikerriet handel verplaatste naar Brazilië.

In de inleiding had ik het erover dat Madeira wijn versterkte wijn is (versterkt met alcohol) maar in de tijd waar ik nu over schrijf was dit nog niet bekend en werden er droge wijnen gemaakt genaamd ‘SACK’, droge en zurige wijn met harsige smaak.

Ook had ik het in het eerste deel over dat de Engelsen, Hollanders & Portugezen hun handel & oorlogen veel via de grote wateren voerden, Madeira was een belangrijke tussenstop voor de verdere reizen (handel te drijven en nieuwe voorraad om verder te reizen). De Engelsen hebben ook een grote stempel gedrukt op hoe de wijnbouw zich gevormd heeft, dit is eigenlijk nog steeds zo. Robert Wiloughby was de eerste Engelse die in Madeira wijn ging handelen in 1590. En ook de Engelsen zorgde in 1660 voor de zogeheten ‘Navigation Act’, dit was een regulering van de verkoop van de wijn enkel verscheept naar Engelse kolonies (Engeland, West & Oost Indies (zogeheten ‘Triangle Trade’). Dit leidde er zelfs toe dat in 1722 alle Madeira wijn in Britse handen was.

Het was 1753 en vanaf nu worden de Madeira wijnen versterkt (met suikerriet alcohol = Rum, overigens pas vanaf 1967 verplicht om Madeira wijn te versterken). Tot en met haverwege de 19e eeuw was de Madeira wijnmarkt florerend, maar daar kwam een einde aan door een ziekte (‘Oidium Tuckeri’ = een bladschimmel) die de wijngaarden vernielden. Dit zorgde voor weinig werk waardoor de Madrileen immigreerde naar Brazilië, Canada & Noord Amerika. De Madrileen die op Madeira bleef stapte over op produceren van van suikerriet, koffie en bananen. Je moet je voorstellen dat de gehele bevolking van het hele eiland werkzaam was in de wijnbranche. De wijnproductie was zo diep gedaald dat er in 1855 nog maar 36 vaten in productie waren.

Als dit niet al een ramp was volgde er in 1872 ook nog eens de wereldwijde wijnziekte aan, de ‘Phylloxera Vastatrix’ (= een druifluis die over de hele wereld de wijnstokken vernietigde). Gelukkig is deze malaise voorbij en zit Madeira wijn weer in positief vaarwater. Het is zelfs zo dat het toetreden tot de EU in 1986, veel goeds heeft opgeleverd voor de wijnhandel.

Het klimaat op Madeira.

Madeira kent geen seizoenen aangezien het hier gemiddeld 16 à 22°C is. De winters zijn mild en sneeuw en hagel komen hier zo goed als niet voor. Omdat Madeira het hele jaar door dezelfde temperatuur kent, is er een hoge luchtvochtigheid. Het klimaat wordt mede bepaald door noordwesten wind die het hele jaar aanwezig is, wat voornamelijk invloed heeft op het noorden aangezien de hoge bergtoppen van de Pico Ruivo deze wind tegen houdt. Hierdoor

zie je rondom de hoge punt van de berg  (1.862M boven zeeniveau) altijd bewolking. In augustus zijn er warme winden vanuit de Sahara genaamd ‘Leste’, de luchtvochtigheid daalt nu met 1,3%. De hoge luchtvochtigheid brengt ook met zich mee dat spuiten tegen wijngaardziektes hier nog een gewone zaak is. Dit kan ook niet anders, ze zouden wel willen maar dan zijn ze ervan verzekerd dat de oogsten verloren gaan.

In de wijngaarden van Madeira.

Madeira telt slechts 445 ha aan wijngaarden verdeeld over geconcentreerde plekken, voornamelijk in het noorden en het zuiden van het eiland. Doordat Madeira één grote vulkanische puist is liggen de wijngaarden ruig maar gestructureerd als terrassen verdeeld over het eiland. Nu zie je bijna overal op de wereld dat een wijnhuis eigen wijngaarden heeft, niet op Madeira. De wijnhuizen kopen druiven van druiventelers, dit zijn er zo’n +2000 op Madeira met een gemiddelde van 0,25ha per druiventeler, dat is natuurlijk niet zoveel. Sommige wijngaarden (wijngaartjes) zijn letterlijk de achtertuin van een Madrileen en worden: ‘Poios’ genoemd (of ‘Socalcos’). Wel moet je hiervoor toestemming aanvragen om deze Poios commercieel te mogen gebruiken.

Na een wandeling door de steilste wijngaard van het eiland krijg je diep respect voor het werk dat verricht moet worden om zo’n verrukkelijk lekkere wijn in mijn glas in Nederland te krijgen. Elke stap die je hier zet over vulkanisch/basalt met klei is weer anders, zowel in de hoogte als in de breedte. Dus even makkelijk spuiten, snoeien of oogsten is hier niet 1,2,3 gedaan.

De manier van aanplanten van de wijnstokken gebeurd op Madeira zeer traditioneel met een Pergola systeem wat bescherming biedt tegen wind, een soort van takken muur. Pergola systeem (1,65 à 2M hoge aanplant) hier ‘Latadas’ genaamd. Latada heeft wel als probleem dat het veel schaduw creëert dat met het blote oog slecht te zien is of de druiven rijp zijn. Andere soort van aanplant wat je op Madeira kleinschalig tegenkomt is ook ‘Espaldeira’ (= twijgen recht omhoog geleid) & ‘Vinha do Chão’ (= niet geleide planten laag aan de grond ook wel bekend als 'Bush Vine').

Vaak hoor je in de wijnwereld hoe ouder de wijnranken, des te beter de wijn. Helaas kunnen wijnranken op Madeira niet oud worden. Dit komt doordat er zoveel water in de bodems zit dat de wortels vroeg wegrotten. Ook zijn de mineralen zuren activiteit erg hoog op Madeira waardoor de wortels worden aangetast.

Nog iets wat heel typerend is voor Madeira is het irrigatie systeem, dit loopt via een oud indrukwekkend aangelegd smal kanalen systeem genaamd  ‘Levadas’. Deze Levadas is een betonnen open goot die van grote hoogte tot helemaal beneden over het hele eiland waar water door stroomt en geleid wordt om alle land en tuinbouw op Madeira te kunnen irrigeren (een totale lengte van 2.150km waarvan 40km in tunnels). Irrigatie is toegestaan en meestal noodzaak en vindt voornamelijk plaats 2-2,5 maand voor de oogst. Het water komt van de hoogst gelegen

In grote lijnen is de wijnbouw op te splitsen in noord & zuid Madeira.

Noord Madeira:

Het noorden van Madeira is groener dan het zuiden door meer bebossing en koeler klimaat. De wijngebieden op noord Madeira zijn in te delen in:

• Porto Moniz: 34,24ha
• São Vicente: 123,80ha
• Santana: 65,05ha

Zuid Madeira:

De wijngaarden in het zuiden zijn hoger gelegen dan het noorden (t/m 700M hoogte in Câmara de Lobos). Maar ook lager gelegen tref je wijngaarden waardoor er een enorm verschil is qua klimaat bij de lager gelegen wijngaarden t.o.v. de hoger gelegen wijngaarden. Beneden de 400M is het subtropisch met minder neerslag dan boven de 400M hoogte waar meer een gematigd Atlantisch klimaat heerst en 3 à 4 keer meer neerslag valt. Hier vind je de heetste wijngaarden van Madeira, lager gelegen zogenaamde ‘Fajãs’, dit zijn laag gelegen plateau’s langs mega steile kliffen in het zuiden.

De wijngebieden in het zuiden van Madeira zijn in te delen in:

• Machico: 8,509ha
• Santa Cruz: 4,44ha
• Funchal: 2,84ha
• Câmara de Lobos: 163,49ha
• Ribeira Brava: 8,61ha
• Ponta do Sol: 1,01ha
• Calheta: 17,24ha

Ilha do Porto Santo:

Ilha do Porto Santo is slechts 15,4 ha aan wijngaarden met een vlakker landschap met wijngaarden à 50 t/m 200M hoogte. Aangezien Ilha do Porto Santo lang onder water heeft gelegen zit er veel kalksteen in de bodem en zie je hier andere druivenrassen aangeplant staan dan op Madeira; Ristrão (= Palomino Fino) & Caracol.

De oogst.

De oogst van de wijndruiven op Madeira gebeurt tussen augustus en oktober. Vanwege de vele kleine wijngaarden gebeurt het oogsten als een familiaire traditie, gezellig met z’n allen met uitgebreide lunches en wijn. Oogsten mag enkel met de hand gedaan worden, maximaal 150 hl per ha (voor degene die een aantal hl per ha niet veel zegt, “dit is heel veel”!). Deze hoge rendementen zijn bepaald doordat de Tinta Negra dat aankan, de andere druivenrassen zal dat niet mee gebeuren, maar over de druivenrassen straks meer. Een gemiddelde oogst aan wijndruiven op Madeira is 4 miljoen kg.

Hoe staat het met de biodynamische wijnbouw op Madeira? Dat komt bijna niet voor, dit is vanwege het klimaat haast onmogelijk.

De druivenrassen voor Madeira wijn.

Zoals eerder vermeld zijn de meeste wijngaarden in bezit van de lokale kleine inwoners, 97% van de druiven in bezit van particulieren die de druiven of wijn verkopen aan de wijnhuizen. Wanneer men druiven dicht bij de zee lager gelegen bezit wordt 120% meer betaald per kg druiven dan de hoger gelegen wijngaarden.

Madeira wijn wordt van zowel witte als blauwe druiven gemaakt al is dit van origine van witte druiven, blauwe druiven zijn pas veel later gekomen.

Witte druiven:

• Sercial blanco: ook wel bekend als 'Esgana Cão' in Portugal en staat voor 6% van alle druivenrassen aangeplant. Sercial staat voornamelijk in het noorden in Porto Moniz aangeplant, dit met de reden dat Sercial een lange rijpingsperiode nodig heeft en pas als één van de laatste rassen in oktober geoogst wordt. In het noorden is het koeler waardoor Sercial die rijpingstijd goed krijgt, daarnaast ontwikkeld Sercial dan ook een mooi aroma. In het verleden dacht men dat Sercial de Riesling was i.v.m. hoge zuurgraad & frisheid, is als jeugdige wijn ook niet gemakkelijk om te genieten, door de hogere zuurgraad is het beter de wijn wat ouder te laten worden, zo’n 7 jaar waardoor de zuren wat relaxter worden.

• Verdelho branco: een andere druif met een hogere zuurgraad maar t.o.v. de Sercial is deze juist vroeg rijp en komt ook voornamelijk in het noorden voor. Verdelho wil juist de koelte van het noorden aangezien ie gevoelig is voor zonnebrand, je komt Verdelho wel tegen in het zuiden maar dan moeten de wijngaardeniers er goed voor zorgen dat blad schaduw biedt. Verdelho luistert ook naar de naam Gouveio.

• Malvasia (Malmsey): een bekender druivenras. Echter zijn er hier 3 varianten:

1. Malvasia Fina: (3% van de totale aanplant op Madeira): Beter bekend als Boal, dit zie je veel voorkomen op etiketten is een eigen groep binnen de Madeira typen. Heeft van de Malvasia soorten de meest rijke aroma’s.
2. Malvasia de São Jorge (8% van de totale aanplant op Madeira): De meest voorkomende van de Malvasia soorten, dit komt mede doordat de Malvasia de São Jorge het meest resistent is tegen wijngaardziektes, maar ook omdat dit soort veel fruit geeft. Malvasia de São Jorge houdt ervan om op warme plekken aangeplant te staan. Kent een kruidig karakter met toetsen van honing
3. Malvasia Cândida (slechts voor 1,01ha): Slechts 1,01 ha aanwezig van dit soort die als allerlaatste laat in oktober wordt geoogst.

• Terrantez: ook wel Folgasão is onder de Madeira fans het crème de la crème ingrediënt voor de meest intrigerende wijnen ter wereld. Helaas is er slecht 1% van alle druivenrassen aanwezig op het eiland. Staat praktisch alleen aangeplant In Câmara do Lobos & Santa Cruz in het zuiden. Naast de slechts 1% aanplant geeft Terrantez ook nog lage opbrengstenen aan vruchtvlees. Terrantez heeft de meeste zuren van allemaal, gek genoeg ook veel suikers maar die neem je bijna niet waar door de hoge zuurgraad, daarnaast kent Terrantez ook veel bitters.

Blauwe druiven:

• Tinta Negra (paspoortnaam = Molar Noir): is verreweg de belangrijkste druif voor en van Madeira en de enige van de blauwe rassen dat ertoe doet, 54% van de totale aanplant op Madeira. Tinta Negra is weliswaar een blauw . In het verleden werd Tinta Negra als het werkpaard van Madeira behandeld, tegenwoordig is men erachter dat als je hem op de juiste manier behandeld ook kwaliteits wijnen kan voortbrengen.

• Bastardo: is een zeer uniek exemplaar, zo goed als uitgestorven. Dit druivenras geeft wijnen met een spicy karakter.

• Complexa: net als Bastardo erg zeldzaam en wordt meestal in de grote hoop meegenomen om met andere druivenrassen te blenden.

Wanneer je één van de bovenstaande druivenrassen op een etiket ziet staan dan moet minimaal 85% van de wijn bestaan uit deze druif, verder mag het geblend worden voor maximaal 15% met de andere druivenrassen.

Naast de aanplant van de 445ha Vitis Vinifera (= de druivenplant waar druiven aan groeien bestemd voor de productie van wijn) is er ook nog 500ha aan Hybriden. Op Madeira geloven ze in een toekomst van hybriden druivenrassen, in 2013 is er al eens 100ha Vitis Vinifera vervangen voor Hybriden.

Het maken van Madeira wijn.

Zoals gezegd is Madeira wijn een versterkte wijn gemaakt van vijf druiven (over het algemeen genomen), en verschillende smaakstijlen. Zoals de titel luidt van de Madeira blog ‘Madeira, versterkt & gestoofd’, is er iets bijzonders aan Madeira wijn wat geen enkele andere wijn op de wereld heeft en zelfs niet aankan. Waar je 'overal ' in de wijnwereld ziet dat heel zorgvuldig werken om de wijn niet in aanmerking te laten komen met zuurstof, en temperaturen tijdens de gistingen laag te houden om zo fruitaroma te vangen, wordt er voor Madeira wijn juist de temperatuur opgeschroefd en is er een bewuste oxidatie, uiteraard allemaal wel gecontroleerd, hygiënisch en gestuurd. Dit maakt Madeira wijnen praktisch onsterfelijk.

Voor de fermentatie:

De druiven moeten een potentieel alcohol van 9% hebben om gebruikt te mogen worden voor versterkte Madeira wijn, en de most met een pH waarde van 3.4 is het best om Madeira wijn van te maken, zoveel mogelijk fructose/fruitsuikers in de druif. Dit heeft te maken met hoe meer suikers hoe lager de Estufagem temperatuur gehouden kan worden om zo geen droogextract te verliezen, anders kook je het droogextract eruit. Je wilt water verdampen en niet het droogextract, en nu verbrand je de suikers niet. Maar later meer over Estufagem

Over het algemeen worden de druiven eerst ontsteelt (al zie je steeds meer dat ook hele tros fermentatie plaats vindt), gevolgd door de 1 persing.

De fermentatie:

Tijdens dit stadium wordt nog wel oxidatie voorkomen om een zo’n schoon mogelijke wijn te hebben voor het rijpingsproces. De witte druiven fermenteren bij 18° à 22°C, en de blauwe druiven fermenteren bij 22° à 30°C , Na deze fermentatie is er een alcoholgehalte van 18% en wordt de wijn ‘Vinho Claro’ genoemd.

Versterken:

Vroeger  werd Madeira wijn na de fermentatie versterkt met alcohol gewonnen uit suikerriet, ofwel Rum (Madeira is een zeer groot producerend RUM eiland). Na aanpassingen en verbeteringen in de wet door de jaren heen is dit veranderd in versterking met druiven alcohol (een distillaat van wijndruiven, denk aan Brandy). Het moment van versterken hangt enorm af van de stijl Madeira die er gemaakt gaat worden, Sercial houdt er bijvoorbeeld van om onder die 45°C te blijven. Het versteken van Madeira wijn is omstreeks 1740 voor het eerst gedaan.

• Extra Dry                   → Versterken bijna aan het eind van de fermentatie 
• Dry                              → Versterken bijna aan het einde van de fermentatie
• Medium Dry             → Versterken 4 dagen na de start van de fermentatie
• Medium Sweet        → Versterken 3 dagen na de start van de fermentatie
• Sweet                         → Versterken 2 dagen na de start van de fermentatie

Na het versterken wordt de wijn ‘Vinho Surdo’ genoemd. Nu gaat de wijn naar een cruciaal bepalend onderdeel van wat Madeira wijn is, het stoven.

Het stoof gedeelte ‘Estufagem’:

Nu komen we bij het gedeelte waar het bij Madeira wijn net even anders gaat dan bij welke wijn maak methode dan ook, de wijn gaat namelijk gestoofd worden. “Wat?”, hoor ik je denken, “stoven is toch verwarmen?” Jazeker dat is wat ze hier doen. Ik zal dit uitleggen.

Deze methode van wijn maken heet ‘Estufagem’ is voor het eerst geïntroduceerd in 1794 door door Pantelião Fernandes (de méthode van verwarmen wordt al sinds 1730 toegepast maar toen nog in innovatieve fase). Estufagem betekent letterlijk ‘heet huis’, niet zo gek als de wijn voor minimaal 90 dagen verwarmd wordt naar 45 à 50°C (tegenwoordig gaat de temperatuur iets naar beneden om minder snelle water onttrekking te hebben waardoor het sap minder snel hydrateert. Nu behoudt de wijn iets meer wijnpuurheid) in een RVS tank waar de buitenwanden van verwarmd worden d.m.v. circulerend warm water tussen de buitenwanden met verhogen van 5°C per dag. Verwarmen mag maximaal tot 50°C, een minimaal aantal graden regelgeving is er niet. De reden dat men tegenwoordig onder de 45°C het Estufagem proces uitvoert is dat je de elementen uit de druif weet te behouden en er gaan minder componenten verloren, plus dat er minder verbrande aroma’s en smaken ontwikkelen. Ieder druivenras voelt zich het lekkerst bij een temperatuur tijdens de Estufagem.

Nu ontstaat er kleurontwikkeling (oxidatie door de hogere temperatuur) en chemische reacties (zoals aroma verandering). Tijdens het oxidatieproces van Madeira wordt: 

• water verdampt waardoor je een hoger droogextract overhoudt (12 tot 40 g/L)
• daarmee stijgen ook de zuren (5 tot 10 g/L),
• suikerwaarde neemt toe
• en het alcoholgehalte stijgt

Na deze 3 maanden rust de wijn voor min. 90 dagen (bij kamertemperatuur), om vervolgens wel of niet door te laten rijpen op Canteiro of in een ‘gewoon’ eiken vat.

Het stoof gedeelte Canteiro:

Voor 1794, en de bekendheid met Estufagem gebeurde het langzaam verwarmen van de wijn in vaten, het ‘Canteiro’ systeem (Canteiro betekent: ‘Balk’, de vaten lagen op balken vandaar deze benaming). Nu wordt de wijn naar 20 à 35°C verwarmd (bij 70 à 75% luchtvochtigheid) voor minimaal 2 jaar. Dit gebeurt op hogere etages in de lodges onder zinken daken die voor de verwarming zorgen. Een nadeel is dat een vat gemiddeld 10% verliest door de openheid van houtporiën (=2 à 3% per jaar), dit verschilt wel waar de vaten bewaard worden, in een warme stad of in koelere delen met meer luchtvochtigheid. Waar meer luchtvochtigheid is is er minder verlies dan bij een warmere plek. 

De subtropische zon verwarmt de vaten en bootst scheepsreizen na,

en zoute Atlantische lucht behoudt de kenmerkende zoute smaak.

De vaten (‘Cascos’) die gebruikt worden zijn vaak van Amerikaanse witte eiken gemaakt (is ontstaan door de grote handel vroeger met VS), deze geven en zachtere smaak af en zijn minder poreus dan Franse eiken waardoor er een minder snelle zuurstof doorlatendheid is. De vaten werken als een filter door minimale ademing door het hout, componenten kunnen nu rustig stabiliseren. Na 10 jaar is de wijn immuun voor zuurstof en zal niet meer negatief oxideren. Naast VS eiken vaten wordt er ook gebruik gemaakt van:

• Baltisch eiken,
• Frans eiken &
• Braziliaans Satijn hout.

De Cascos worden zo nu en dan verwisseld qua plek zodat alle wijn aan het einde van het proces gemiddeld allemaal evenveel zijn verwarmd, vandaag de dag wordt de inhoud verwisseld.

Tijdens Canteiro verlopen de chemische veranderingen langzamer en zijn rustiger in het eindproduct.

Verschillen tussen Estufagem & Canteiro:

Voor 1794 en de bekendheid met Estufagem gebeurde het verwarmen van de wijn standaard als Canteiro, oftewel in vaten. De komst van Estafagem heeft veel veranderd in de snelheid van werken, en verdeling in stijlen:

Estufagem                                                                                               Canteiro

Over het algemeen de wijnen van onder 10 years old      →

3 maanden Estufagum                                                            →               staat gelijk aan 2 jaar Canteiro

Temperatuur te sturen                                                             →               meer temperatuurverschillen tijdens het stoven

Minder zuren in eindproduct                                                 →               meer zuren in eindproduct

Is een fermentatieproces                                                        →               is een fermentatieproces en rijpingsproces in 1

                                                                                                        →               meer open karakter in de smaak van de wijn

Rijping.

Bij het Canteiro proces is de rijping gelijk in hetzelfde vat waarin de wijn gestoofd wordt, Madeira kan +150 jaar oud worden eenmaal in de fles, dat betekend niet dan de wijn ook zolang in een vat kan blijven. Bij een te lange rijping in het vat krijg je een te dikke viscositeit, bijna vlezig met branderig alcohol.

Wanneer de verandering plaatsvindt in de lodges van Madeira kunnen ze de wijn verder laten rijpen in 'Demijons' (grote glazen flessen) waar de viscositeit niet meer zal toenemen (dat wijn in een Demijon overgaat is pas minimaal na 20 jaar, eerder kan niet aangezien er nog gasvorming is in de wijn wat de flessen zou doen exploderen. Rijping in Demijons of afbottelen op fles gaat niet verder maar de textuur veranderd nog wel, de wijn wordt zachter. Hoe langzamer wijnen rijpen hoe mooier de wijn wordt.

Stijlen & typen Madeira wijn.

Hoe weet je nu met wat voor een smaakstijl je te maken hebt wanneer je een fles Madeira zou willen kopen. Om dat te weten zou je af en toe eens een fles Madeira moeten kopen om de smaakverschillen tussen de verschillende druiven en hun zoetheidsgehalte te leren kennen. Dit kan het best door een Madeira wijnproeverij te laten verzorgen door Madeira specialist & sommelier Guillaume Coret.

Hieronder alvast een theoretisch schema van de smaakaanduidingen, suikergehaltes en van welke druiven deze dan gemaakt kunnen zijn (niet ieder druivenras mag namelijk voor elke stijl gebruikt worden):

• Extra dry: (-49 gram restzoet of -0,5° Bé), Tinta Negra - Sercial - Bastardo

• Dry:  (-59gr gram restzoet of -1,5° Bé), Tinta Negra - Sercial - Bastardo

• Medium dry: (54 à 78 gram restzoet of 1° à 2,5° Bé), Tinta Negra - Verdelho - Terrantez - Bastardo - Rainwater

• Medium sweet: (78 à 100 gram restzoet of 2,5° à 3,5° Bé), Tinta Negra - Boal - Terrantez - Bastardo

• Sweet: (+100 gr rs of +3° Bé), Tinta Negra - Malvasia - Bastardo

Categorieën:

Iedere categorie/stijl heeft zijn eigen kenmerken, uiteraard per wijnhuis zijn er verschillen maar ook worden er door de wet eisen gesteld aan wat wel en niet mag.

Blends (geen leeftijd of vermelding druivenras): zijn de basis Madeira wijnen. Deze moeten minimaal 3 jaar oud zijn, deze zijn vaak licht van kleur door het korte contact met vaten, zijn ze wel donker van kleur dan kan je ervan uitgaan dat de wijn gekarameliseerd is (aangekleurd)

Rainwater: is altijd een Medium Dry, minimaal 3 jaar oud en mag niet ouder zijn dan 10 jaar oud (mag ook 5Y zijn). Rainwater Madeira is een stijl die vandaag de dag nagemaakt wordt in de stijl van hoe het ooit ontstaan is. Namelijk dat er vaten gevonden waren die aan land waren gespoeld, na het vinden van deze vaten was de wijn dunner en lichter van stijl dan dat ze gewend waren van Madeira wijnen, dit bleek te komen doordat regenwater (en zeewater) door de poriën van de vaten naar binnen was gesijpeld en is gaan vermengen met de wijn. De bijnaam die Rainwater dan ook draagt is ‘Aqua Pura’.

5, 10, 15, 20, 30, 40, 50, +50Y (met of zonder vermelding van het druifras): een aantallen jaren aanduiding zoals in het rijtje hierboven mag pas vanaf minimaal 5 jaar oud, een 3 years old vermelding zal je dus niet tegenkomen. Deze mogen in alle smaakstijlen gemaakt worden, dus je komt ze tegen van droog t/m zoet. Dit zijn wijnen met een karakter van een 5, 10, 30 etc. jaar leeftijd. Is een blend van meerdere jaargangen, kan ouder maar ook jonger zijn. Het zegt dus meer over een te verwachten smaak dan daadwerkelijk 5, 20, 40Y etc. year. Verschillende rijpingstijden kunnen ook anders vermeld worden op de fles:

• 5Y old (= Reserve, Velho, Vieux of Old)
• 10Y old (= Old Reserve, Reserva Velha, Reserva Especial, Muito Velho, Very Old, of Special Reserve)
• 15Y old (= Reserve Extra of Reserva Extra)

Solera: deze benaming kennen we vooral in de Sherry wereld, maar ook op Madeira is het een stijl wijn. Hier is het een wijn van minimaal 5 jaar oud als het proces start. De wijn komt uit 1 vat (= Canteiro en mag maar van 1 druif gemaakt zijn. Solera Madeira komt in alle smaakstijlen voor.

Per keer dat er wijn uit het vat wordt gehaald mag er maximaal 10% afgetapt worden en moet tegelijkertijd bijgevuld worden met verse wijn van zelfde kwaliteit, na 9 x in het 10de jaar moet het volledige vat in 1 keer leeg (nu is er nog 1/3de van de eerste vulling). Alleen na de 10de botteling mag de naam Solera dragen op het etiket. De IVBAM, IP-RAM moet 5 werkdagen voor start rijping voor deze geïnformeerd worden dat deze wijn gemaakt gaat worden.

Jaartal: ook wel Colheita wat oogst betekend. Hier moet het jaartal altijd vermeld staan op de fles (het druivenras niet). De wijn mag na minimaal 5 jaar vatrijping pas uitgebracht worden, maximaal voor 20 jaar. Hier worden enkel de hoogste kwaliteit aan druiven voor gebruikt en er mag slechts 10% van de totale productie per wijnhuis van uitgebracht worden en zijn er in alle smaakstijlen.

Ook hier moet het IVBAM, IP-RAM 5 werkdagen voor start rijping voor deze productie geïnformeerd worden dat deze wijn gemaakt gaat worden.

Voor Port wordt ook wel de benaming Vintage gebruikt, dit is voor een Madeira wijn niet toegestaan.

Fresqueira (of Garrafeira): nu hebben we een minimale rijpingsperiode van 20 jaar Canteiro achter de rug en is ok een jaartal (1 oogst) editie, nu moet wel het druivenras vermeld worden op de fles.

Hieronder nog wat extra weetjes over benamingen die je op een fles Madeira kan tegenkomen en wat dat inhoud:

• is een wijn na rijping zoeter is dan toegelaten mag er geblend worden met andere wijnen om de stijl alsnog te bereiken (dit mag voor Fresqueira uiteraard niet).
• Toevoeging van de woorden Selecionada, Selected, Choice of Finest mag enkel op het etiket gezet worden als de druiven van uitmuntende kwaliteit zijn.
• Vermelding van Fino of Fine moet de stijl fris zijn, en tertiaire aroma’s bevatten.
• Sinds 2015 is het verplicht om botteldatum te vermelden bij de typen: Colheita, Solera & Fresqueira

Posei.

Posei is een subsidie programma waarbij druiventelers en producenten subsidie krijgen om jonge wijn voorraad aan te leggen en druiventelers herplanten naar andere rassen of van Hybriden naar Vitis Vinifera. Dit programma is in het leven geroepen om het mogelijk te maken voor nieuwe bedrijven een fundering te leggen met wijn, dit vanwege de wet dat de basis wijn minimaal 3 jaar oud moet zijn en dus kostbaar om te starten (tijd, opslagruimte, arbeid, vaten, wijn, geen inkomsten etc.).

Als je aan dit programma mee wilt doen dan ga je deze voor 5 jaar aan. Als je bijvoorbeeld als producent jonge wijn aanlegt moet je 5 jaar aan het programma meedoen, je mag niet tussendoor wijn voor andere doeleinden gebruiken. De vaten gevuld met deze wijn worden verzegeld (wel mogen ze geopend worden voor analyses, als er een vat kapot raakt en de wijn overgeheveld moet worden e.d., na het openen wordt het vat voorzien van een nieuwe zegel. In principe mag een bedrijf hier maar 1 keer voor een periode van 5 jaar aan deel nemen, maar als er ruimte is binnen 15.000 hl per jaar (totaal Madeira verdeeld over de producenten) dan is het mogelijk na die 5 jaar nog eens aan te vragen om die wijn verder te laten rijpen, of nieuwe jonge wijn aan te leggen.

Dit subsidie programma is in 2013 voor de eerste keer uitgevoerd (wijn dus t/m 2018 in vat).

Madeira wijn juist schenken.

Net als alle andere wijnen zijn er ook 'regels' om een glas Madeira op de meest optimale manier in het glas te krijgen, waardoor stijlen en smaken het best tot zijn recht te laten komen.

Hieronder enkele handvatten als rode draad:

Serveren:

• 10 à 12°C: 3Y, 5Y, 10Y, 15Y
• 14 à 16°C: 20Y, 30Y, 40Y, 50Y, +50YF, Colheita, Solera
• 16 à 18°C: Fresquira

Decanteren/karaferen:

• 1 uur van tevoren: 10Y, 15Y
• 2 à 4 uur van tevoren: 20Y, 30Y, 40Y, 50Y, +50Y, Colheita, Solera
• + 4 uur van tevoren: Fresquira

Geopend bewaren:

• 3 à 6 maanden: 3Y
• 6 à 9 maanden: 5Y, 10Y, 15Y
• + 9 maanden: 20Y, 30Y, 40Y, 50Y, +50Y, Colheita, Solera, Fresquira

Algemene tips en weetjes over Madeira wijn.

Door de hoge zuren in een fles Madeira is het belangrijk dat je de fles rechtop bewaard en na 20 jaar de fles laat omkurken, de zuren vreten de kurk uiteindelijk weg. Bewaar flessen Madeira bij 12 a 14°C zonder licht met een luchtvochtigheid van 60 à 80%.

Eenmaal een fles Madeira geopend bewaar dan de jongere wijnen in de koelkast en de wat oudere bij ± 14°C

Doordat de wijn met zuurstof gemaakt wordt en dus een bewuste oxidatie meekrijgt gepaard met de hoge zuren in de bodem en in de druiven zijn de wijnen bijna ‘oneindig’ te bewaren en blijven drinkbaar.

Madeira moet minimaal 17% alc. bevatten en heeft daarbinnen 0,5% speling, maximaal mag de wijn 22% alc bevatten.

De 8 Madeira wijn producerende wijnbedrijven.

Er is een goed verschil te kenmerken tussen de stijlen Madeira wijnen waar de wijnhuizen zeer traditioneel of juist modern te werk gaan, in grote lijnen hieronder de verschillen:

     MODERN                            ↔        TRADITIONEEL

     Hoge frisheid                                   Hoge frisheid

     Lager in restsuikers                       Hogere restsuikers

     Lagere intensiteit                           Hogere intensiteit

     Balans en elegantie                       Geconcentreerder

     Lichter smaakprofiel                     Complexer smaakprofiel

In totaal zijn er 8 wijnhuizen + 1 coöperatie op Madeira. Hiervan zijn er 5 al in de 19e eeuw opgericht, 2 wijnhuizen pas veel later inde 20e eeuw, en 1 zeer recent in 2013. Dan is er nog het CAF wat een coöperatie is en bestaat sinds 1951.

1) 1811 → Blandy’s (MWC) → kruidig en notig

2) 1850 → Henriques & Henriques  → willen druif laten spreken, de luxere bevatten hoger alc., veel extractie

3) 1850 → Pereira D’Oliveiras → complexe stijl, enorm goed in oude wijnen

4) 1870 → Justino’s → gedroogd fruit stijl met frisheid

5) 1877 → HM Borges → toast en karamel, hoge extractie, tannine en aciditeit

6) 1946 → Barbeito → focus op zuren, frisheid, zilt, levendigheid & laag restsuiker binnen de stijlen

7) 1993 → J. Faira & Filhos →

8) 2013 → Madeira Vitners → Luchtige eigenzinnige stijl

Madeira Wine Educator.

Zoals ik deze Madeira blog begon vertelde ik over het Madeira Wine Educator programma wat ik in juni 2019 heb mogen volgen. Na 15 jaar opgebouwde Madeira wijn liefde te hebben opgebouwd schamend dat ik er nog niet was geweest heb ik een geweldige tijd gehad. Het mooie van mijn vak blijft toch het aangename combineren met verplichtingen, verplichtingen van studeren om bij te blijven, jezelf te verreiken met nog meer uitgebreidere kennis en dat ter plekke te voelen, proeven & beleven is de mooiste manier om te hebben mogen doen. Madeira bedankt, en met veel enthousiasme zal ik als Madeira wijn specialist over je vertellen.

Deze blog is geschreven door Guillaume Coret

Wijnhuizen van Madeira en hun stijl.

Hieronder geef ik een inzicht in de wijnhuizen die er op Madeira zijn met de kenmerken qua stijl en een geselecteerde wijn door Fijn-Proeverij. Nu is het het voor de hand liggend om de hele oude wijnen als toppers te selecteren en deze verdienen zeker de aandacht, in dit artikel wijdt ik mij aan de meer gangbaardere wijnen met een makkelijkere en betaalbaardere verkrijgbaarheid.

Mijn eerste kennismaking met Madeira wijn was ergens rond 2004 toen ik werkzaam was bij Restaurant Goesting in Utrecht. Mijn wijnkennis was nog zeer gelimiteerd maar mijn zoektocht in de wijnwereld is rond deze periode gestart. De eigenaar werkte graag met Madeira van Henriques & Henriques en ook ik was verkocht aan deze spannende diepzinnige wijnen.

Henriques & Henriques gaat terug naar 1850 opgericht door João Gonalves Henriques in Câmara de Lobos. Hij liet dit bedrijf achter aan zijn 2 zoons in 1912 waardoor het de naam Henriques & Henriques kreeg. Vele jaren hebben hier de beste wijnmakers van het eiland gewerkt waardoor ze veel voor de Madeira wijnwereld hebben betekend. Beide broers kregen geen kinderen en na het overlijden van de laatste Henriques in 1968 kwam het bedrijf in handen van drie vrienden van João Joaquim: Alberto Nascimento Jardim, Carlos Nunes Pereira en Peter Cossart.

Ook vandaag de dag werken ze nog wel volgens eigen visie maar zijn net als Justino’s overgenomen door La Martiniquaise. Een gedeelte van de wijnen gevinifieerd bij Justino’s vanwege de grote capaciteit die ze bij Justino’s hebben (en het gezamenlijke moederbedrijf), voor het rijpen gaan de vaten weer terug naar Câmara de Lobos.

Eigen wijngaarden bezitten komt niet veel voor bij de wijnhuizen op Madeira maar Henriques & Henriques bezit nog 3ha aan eigen wijngaarden in Bélem. En naast het in 1992 totaal vernieuwde pand, ‘Quinta Granda’, hebben ze in 1995 een nieuwe wijngaard van 10 ha aangelegd. Hiermee is dit de grootste wijngaard op Madeira.

In de jaren dat ik Sommelier was heb ik vele gasten mogen verrassen door Madeira te schenken tijdens gerechten en vaak de Rainwater bij de kazen. Vaak werd er sceptisch gereageerd maar na het eenmaal gedronken te hebben was 99,9% blij verrast tot een extra glas toe.

Qua stijl is Henriques & Henriques wat krachtiger, rijker en meer gestoofd in fruit en concentratie.

Voor dit artikel heb ik geselecteerd:

• 5Y Finest Full Rich (sweet):

Voor deze wijn wordt gebruik gemaakt van de Malvasia & Tinta negra druif. Zoals ik al zei is de stijl van H&H wat krachtiger en rijker dan andere Madeira huizen en dat is ook het karakter van deze wijn. Sterk aromatisch met aroma’s als kandijsuiker, koffie, dadels en gedroogde vijgen. Ook komt dit alles in de smaak terug met zachtheid als textuur, beetje strakheid als kaneel rijk aan karamel en diepgaande volle lange zuren.

• 2001 Sercial (dry à 55 gr rs p l) ‘Colheita’:

Met aroma’s van tropisch fruit als abrikoos, rozijnen/krenten, lichte karamel, geroosterde amandelen en afgeronde houttonen. In de smaak komt in eerste instantie zoute drop/ziltigheid naar voren gevolgd door een lichte rokerigheid, gegrilde gember, gele curry, gekarameliseerde abrikoos en een flinke dosis aan levendige fruitigheid en zinderende zuivere zuren van citrus als mandarijn en bloedsinaasappel.

Het alleroudste wijnhuis van Madeira is Blandy’s, opgericht in 1811 door John Blandy. Vandaag de dag is het alweer de 7e generatie die hier dit mooie bedrijf runt. Mocht je er al eens geweest zijn is Blandy’s het wijnhuis dat het heel goed aanpakt op gebied van toerisme. Midden in het centrum gelegen heeft Blandy’s haar lodge, in het voormalige klooster, met museum waar goede en leerzame tours gedaan kunnen worden met aan het eind van de rondleiding uiteraard een stop in de proefruimte waar je heerlijk kunt genieten van de wijnen alsof je in de wijnkelder van Blandy’s zelf zit. Commercieel? Ja wel iets, maar wil je wat over Madeira wijn te weten komen is dit de plek waar je moet wezen.

Blandy’s is het grootste als het gaat om de productie van Madeira wijn van alle Madeira wijnhuizen, met 800.000 flessen per jaar omvat dit 1/4e van de totale Madeira wijn productie. Daarnaast heeft Blandy’s nog eens 6 miljoen L aan wijn opgeslagen liggen in de rijpingsvaten.

Als één van de weinige bezit Blandy’s ook 6ha aan eigen wijngaarden (1ha in Funchal & 5ha in São Jorge) met de rassen Terrantez, Verdelho & Sercial. Daarnaast betrekken ze de druiven van meer dan 400 verschillende boeren.

De kracht van Blandy’s, en tevens de wijnmaker Francisco Albuquerque, is dat ze het moment van oogsten van de druiven niet baseren op basis van de suikers maar op basis van de pH waarde in de druif, hiermee wordt de zuurgraad in de druif mar ook in het uiteindelijke product bepaald. Ook worden hier sinds 2014 ‘koelere’ (30 à 45℃) gistingstemperaturen toegepast tijdens de estufagem om meer wijn puurheid te behouden.

De rijping van Blandy’s kan gedaan worden in 70 jaar oude vaten &hele grote vaten van Braziliaans satijnhout die vele malen ouder zijn. Deze zijn nog over van de periode dat de wijn in deze vaten werd vergist, na restauratie hebben ze deze weten te behouden en worden gebruikt voor het rijpingsproces.

Je kan je voorstellen dat met zo’n rijke historie de soorten, typen en verschillende jaargangen van alle druivenrassen immens is bij Blandy’s. Nou dat klopt, hun wijnkelder rijkt ver de geschiedenis in.

Voor dit artikel is gekozen voor de serie van de 10 jaar oude serie van edele druivenrassen Sercial, Verdelho, Bual & Malmsey met bijpassende zoetheidsgradatie.

• 10y Sercial (dry ± 45 gr rs p l):
  

Het aroma is gul met gegrilde aubergine, maggi, lijnzaad, geroosterde amandelen, sinaasappelschil, brandy & gedroogde abrikoos. In de smaak komt in het begin het zoute van de maggi weer naar voren in combinatie met fijn zoet en veel sappige levendige zuren en droogte, mooie concentratie aan oranje fruit en een beetje zoethout in de afdronk.

• 10y Verdelho (medium dry ± 80 gr rs p l ):

Rijk aroma met basterdsuiker, pecannoten, houttoetsen, rozijnen & rooibos. In de smaak komen de rijkere aroma’s terug en is wat stropiger qua mondgevoel, zeker in de aanzet wat gevolgd wordt door ziltigheid en droogte, smaken die te herkennen zijn zoals nougat, noten en krenten.

• 10y Bual (medium sweet ± 100 gr rs p l):

Zoals je van een medium sweet Bual met redelijk wat restsuikers zou verwachten is de aroma’s hier nog rijker als karamel, koffie, appelstroop, zwarte thee, mokka & melkchocolade. Ook in de smaak is alles wat voller en ruwer en het zoete in eerste instantie de zuren wat maskeert. Smaken zoals rinse appelstroop, gebrande noten en rozijnen, maar ook pittigheid zoals een gele curry met flinke strakke zuren in de afdronk

• 10y Malmsey (sweet ± 120 gr rs p l):

De aroma’s van de deze Madeira zijn heel aards zoals Pu-erh thee, aarde, zoethout en sigaren. In de mond is deze Malmsey flink geconcentreerd begeleid met smaken als zwart-wit poeder, gewelde rozijnen & zoethout.

Blandy’s wordt al vele jaren gevoerd door Neerlands Wijnhuis waar Sjaak de Graaf een grote voorliefde heeft voor Madeira wijn.

Zoals al aangegeven is het zeker de moeite waard om tijdens je reis op Madeira de Blandy's lodge te bezoeken.

Er waren eens 2 Belgen die een voorliefde hebben voor Portugese wijnen met Madeira wijnen in het specifiek en hebben een eigen serie Madeira wijnen. Dit klinkt natuurlijk als een sprookje maar wel een waargebeurd sprookje. Bert & Kris Jeuris hebben het voor elkaar gekregen om onder het label The Madeira Collection een eigen Madeira lijn op te tuigen i.s.m. Barbeito. Gedurfd maar heel gaaf. Naast dat ze zelf erg verknocht zijn aan Madeira en dit zakelijk wilde oppakken was ook het doel om er een frisse blik op te werpen om het stoffige imago wat Madeira wijn wel eens kan hebben af te stoffen. Heldere etiketten en een serie te bottelen die net even wat minder oxidatief is dan de reguliere merken op Madeira zelf, meer fruitig en frisser. Het zit een beetje tussen Madeira en zoete wijn in.

Samen met Barbeito selecteren ze specifieke wijngaarden en vaten waar de druiven van oogst tot rijping, blending & botteling volledig wordt uitgevoerd naar de wensen van de broers. Hier is veel durf en geduld mee gemoeid maar dan heb je wel iets unieks. Bijkomend voordeel is dat je een goed excuus hebt om regelmatig naar Madeira te mogen.

De Madeira Collection bestaat uit 5 Reserve wijnen van droog tot zoet, eigenlijk zouden ze hieronder in de smaakvolgorde van N°2/4/5/1/3 verteld moeten worden:

• N°1 reserve medium sweet: Deze wijn is een blend van Malvazia uit 2003, Verdelho & Tinta negra waarvan de Tinta negra afkomstig is van 60 jaar oude stokken

• N°2 reserve dry: Deze is opgebouwd uit voornamelijk Tinta negra van 2002 met een beetje toevoeging van Verdelho van 2002 & Sercial waarvan 20% 25 jaar gerijpt heeft.

• N°3 reserve sweet: Malvazia aangevuld met Verdelho

• N°4 semi dry (ofwel ‘rainwater’): Verdelho, Tinta Negra & Sercial

• N°5 reserve medium dry: Bijzondere creatie met een blend van jonge Madeira & oudere wijnen. Verdelho van het type 10y, Tinta Negra 70 à 80y & Boal 10y gerijpt.

Een wat moderner Madeira wijnhuis gelegen in Cârmara do Lobos is Vinhos Barbeito. Dit wijnbedrijf bestaat pas sinds 1946 net na de oorlog terwijl de export voor het grootste gedeelte stil lag. De meeste huizen stopte er juist mee terwijl Mario Barbeito juist begon. Sinds 1991 is Ricardo Diogo Freitas hier de eigenaar nadat zijn moeder Mauela Barbeito het aan haar zoon overdroeg.

Ricardo is de man die de modernere weg is ingeslagen door naast de klassieke wijnen ook signature wijnen te maken, wijnen van 1 vat, 1 wijngaard, speciale blends en 20/30/40, sinds kort zelfs de eerste met een 50Y Madeira wijn, internationale producten voor Madeira fans die een eigen label uitbrengen met Barbeito wijn en gaat weer met Bastardo werken. De 20/30/40/50Y zijn altijd meer i.p.v. gemiddeld bij Barbeito omdat hij gevestigd is op een koele plek waardoor de wijnen minder snel het smaakprofiel bereiken die Ricardo wenst, deze langzamere oxidatieve rijping is ook één van de redenen waardoor Barbeito zo’n fruitige levendige stijl Madeira produceert.

Daar waar andere wijnhuizen vast blijven houden aan familie tradities en wat ze gewend zijn is Ricardo juist aan het pionieren en innoveren geslagen. Nog een voorbeeld hiervan is dat Ricardo Tinta negra serieuzer aanpakt dan de meeste van zijn collega’s en heeft laten zien wat deze druif die veelal voor de massa wijnen wordt gebruikt voor potentieel kan hebben, Ricardo rijpt de Tinta negra canteiro. Ricardo heeft laten zien dat je met Tinta negra serieuze wijnen kan maken als je deze goed opvoed en minder Estufagem geeft, sindsdien is Tinta negra weer terug te vinden tussen de gewaardeerde rassen en zie 'm zelfs weer terug vermeld op de etiketten.

Als we dan toch bezig zijn is Ricardo ook fan van het toepassen van overpompen van de wijn over de hoed tijdens de gisting om zo meer extractie van aroma’s en kleur te krijgen waardoor er een levendige oxidatie plaatsvindt. Dit doet hij voor 7 dagen om de 2uur voor 10 minuten. En dan de estufagem, ook daar doet Ricardo het anders dan anderen. Gedurende de 90 dagen speelt hij met de temperatuur waarbij hij begint bij 50℃, brengt deze later terug naar 42℃, even later weer naar 50℃ om vervolgens weer af te ronden met weer 42℃. Een gedeelte van wat uit de estufagem komt gaat direct in nieuwe eiken houten vaten voor 3 à 4 maanden.

Voor dit artikel heeft Fijn-Proeverij samen met Horizon Wines de volgende 2 wijnen geselecteerd:

10 year Boal Reserva Velha (medium sweet 90 gr rs p/l):

Het eerste aroma wat naar voren komt is gekarameliseerde sinaasappel, noten en houtinvloeden. Pittigheid in de smaak met fijne bloemenhoning, frisheid van begin tot ver in de afdronk, super mooie verfijnde balans tussen zoet en zuur.

2006 Verdelho Colheita Cask 5D (geboteld juni 2020):

Deze uitgaven zijn slecht van een enkel vat zoals de naam van de wijn ook al aangeeft en zijn hierdoor wat gelimiteerder (761 flessen à 500ml). Toch wilde we deze wijn aan je voorstellen omdat dit de signatures zijn van Ricardo. Mocht deze nou uitverkocht zijn dan heeft hij ondertussen al lang weer een andere signature gemaakt.

Deze wijn is van 1 wijngaard die in bezit is van Mr. Agostinho Andrada jr. in São Viventewaar Ricardo sinds 1994 de druiven van koopt. Deze wijn heb ik nog niet geproefd waardoor ik voor nu nog geen smaakomschrijving kan plaatsen, maar dit zal snel gebeuren.

Fijn-Proeverij is een groot fan van de net even andere stijl van Barbeito dan de anderen, het is allemaal wat levendiger, frisser en opgewekter dan de andere huizen.

Eén van mijn favoriete Madeira wijnhuizen is Cossart Gordon. De reden waarom dit Madeira huis mij zo aanspreekt is de klassieke droge frisse benadering die te proeven is over de hele linie van de wijnen, ja uiteraard zijn de rijkere varianten met meer suiker ook zoet maar de droogte is altijd goed te herleiden.

Cossart Gordon heeft een grote rol gespeeld in de handel van Madeira wijn in de wereld, met voornamelijk landen die een handelsrelatie met Amerikaanse koloniën betrokken. Cossart Gordon & Co. Is al opgericht in 1745 en is daarmee het oudste wijnhandelsbedrijf van Madeira. Het was de Schot Francis Newton die het bedrijf startte, in 1763 kwam William Gordon bij het bedrijf en in 1808 werden ze vergezeld met de Ier William Cossart. De broer van Francis Newton - Andrew Newton - die meereisde naar Madeira is enkele jaren later verder gaan reizen met als eindbestemming Virginia. Andrew heeft hier een groot netwerk kunnen opbouwen waar het wijn handelsbedrijf van heeft kunnen profiteren, zo goed zelfs dat rond 1850 de helft van de Madeira wijn van het eiland naar Amerika werd verscheept.

In 1831 kwam de neef van William Cossart – Peter Cossart - bij het bedrijf, even later overleed Francis Newton waardoor het bedrijf veranderde in Cossart Gordon & Co. Vandaag de dag is de onderneming een onderdeel van The Madeira Wine Company waar ook Blandy’s, Leacock’s & Miles onderdeel van zijn. 

De wijn van Cossart Gordon die Fijn-Proeverij samen met Olaf Kerstens selecteerde voor dit artikel is de:

Cossart Gordon Colheita 2008 Verdelho Single Harvest Medium Dry.

Deze wijn representeert het bedrijf het best naar mijn inziens. De rijping van deze wijn gebeurd nog steeds op de klassieke Canteiro methode en is gebotteld in 2020. Het relatief lage restsuiker gehalte van 65 gr. p/l maakt de Verdelho 2008 een zeer fijne wijn waar het zo aangename droogte effect goed naar voren komt en de citrus fruitaroma’s goed naar voren komen.

Wel eens gehoord van Historic Series Madeira? Dit is net als de Belgische eigen serie van The Madeira Collection ook een eigen project maar dan van het Amerikaanse The Rare Wine Co. Het idee ontstond naast de passie voor wijn met Madeira wijn als extra liefde om de rijke Madeira geschiedenis die Amerika heeft gekend betaalbaar terug te brengen in de VS.

The Rare Wine Co. Was al in bezit van een grote collectie Madeira wijnen die terug gaan naar de 18e & 19e eeuw, de periode dat Madeira wijn enorm populair was in Amerika, mede doordat het eiland een ideale bevoorradingsstop was om de zeereis naar Amerika vanuit het oosten voort te zetten. Elk openbaar evenement en politieke ondertekening zoals bijvoorbeeld de onafhankelijkheidsverklaring tot de inauguratie van George Washington werd beklonken met een glas Madeira. Na de burgeroorlog raakte de Madeira-wijn in de vergetelheid, het slachtoffer van een reeks natuurlijke, politieke en economische rampen. Pas aan het begin van de 21e eeuw omarmde Amerika Madeira wijn opnieuw, mede door de inzet van de Historic Series van The Rare Wine Co.

Met dit in gedachten begonnen ze in 1998 een samenwerking met Vinhos Barbeito. Het doel van deze eigen labels Historic Series wijnen was om een nieuwe generatie Amerikaanse wijnliefhebbers kennis te laten maken met de gedeelde geschiedenis tussen de VS & Madeira, maar ook met de magische kwaliteit van de wijn in de diverse stijlen. Om de diepe historische band van Amerika met Madeira te benadrukken, is elke wijn in de serie genoemd naar een Amerikaanse stad (havensteden) waar Madeira populair was in de 18e en 19e eeuw. Zo vieren Charleston Sercial en Savannah Verdelho de liefde van het zuiden voor drogere Madeira's, terwijl Boston Bual en New York Malmsey de waardering van het noorden voor zoeter Madeira’s erkennen. Elke fles is voorzien van een vroege gravure uit die stad, samen met een etiket op de achterkant dat de wijn beschrijft en de speciale link van Amerika naar de illustere geschiedenis van Madeira, zoals:

• Baltimore Rainwater
• Charleston Sercial
• Savannah Verdelho
• Boston Bual
• New York Malmsey
• New Orleans Tricentennial
• Thomas Jefferson Special Reserve
• George Washington Special Reserve
• Benjamin Franklin Special Reserve
• Stratford Hall Special Reserve
• Mr. Madison's Malmsey

Elke wijn bestaat voor 85% uit de vermelde variëteit, geselecteerd uit percelen wijn van 10 tot 20 jaar oud. De overige 15% is aangevuld met oude Tinta Negra van 40 tot 60 jaar oud.

Samen met The Rare Wine Co. selecteerde we de:

Charleston Sercial Dry:

Een wijn met dominante noot aroma gepaard met honing, karamel, nootmuskaat en ahornsiroop. In de smaak is heel veel te herkennen en maakt deze wijn heel spannend. Droog is de wijn zeker met slechts 2% restsuiker. Diepe smaken als: sinaasappel, gepocheerde kweepeer, lichte rokerigheid, gekonfijte citrus, noten, ziltig en een lange evenwichtige pure transparante zuurgraad die een pittige bite hebben.

The Historic Seies zijn helaas niet te verkrijgen in Nederland.

Maak hier de Fijn-Proeverij Madeira Quiz