Bokbier,
bokkig seizoensbier.
Wanneer de bladeren van de bomen vallen, de zomerse temperaturen plaats maken voor koudere dagen met wind en regen gaat voor veel bierliefhebber het bierhart weer bokken. producenten komen met nieuwe uitgaven, nieuwe producenten komen met geheel nieuwe stijlen en ook de originaliteit op de etiketten wordt weer flink versiert met bokkige woordspelen & bokkige plaatjes.
Inmiddels is Bokbier met zijn gezellige Bokbierfestivals een typisch Nederlands fenomeen, maar ook in Duitsland, Oostenrijk & Tsjiechië is Bokbier erg populair. Ook in België wordt Bokbier gemaakt maar deze worden direct naar Nederland gebokt, de Belgen kennen zelf geen Bokbiertraditie. Maar in principe kan Bokbier gewoon overal gemaakt worden.
Geschiedenis & benaming van Bokbier.
Het Bokbier zoals we dat nu kennen stamt af uit het eind van de 17e eeuw. Het bier is ontstaan in Beieren - Duitsland, om precies te zijn in de beroemde middeleeuwse bierstad Einbeck (dit ligt ten zuiden van Hannover aan de rand van het Haardgebergte). Einbecker bier werd op z’n Beiers uitgesproken als “Ainpöckisch bier”, door waarschijnlijk luiigheid werd dat weer verkort naar Ainpöck wat eindigde in “ein bock”. Men dacht dat het bier Einbock heette maar had niet door dat Ein een lidwoord was. Dit is de naam waaronder wij het tegenwoordig nog steeds kennen: Bokbier. De naam is dus tot stand gekomen door een taalkundige kwestie, dan dat er ook maar ooit één geitenbok aan te pas is gekomen.
Het is overigens nooit gelukt om in Beieren zelf een bier te brouwen met het ‘Einbecker karakter’, totdat in 1617 Elias Pilcher brouwer van de Einbecker brouwerij werd aangesteld als brouwer in het zuiden van Duitsland. Hij brouwde het Einbecker bier, dat door de Müncheners verbastert werd tot Ainpockisch bier.
Nu is dit de het meest voorkomende verhaal hoe de naam Bokbier is ontstaan, maar zoals met alle dranken zijn er ook altijd Mythische verhalen die kloppend of niet zouden kunnen herleiden waar iets vandaan komt, zo ook met Bokbier. De mythe zegt dat de oorsprong en naamgeving van het bokbier te maken zou kunnen hebben met Donar (ofwel Thor de Germaanse god van de donder/bliksem) die op een bokkenwagen langs de hemel rijdt, en tegelijkertijd de vruchtbaarheid symboliseert. De nieuwe gerst- of tarweoogst werd gevierd met het zojuist bereide nieuwe bier: bokbier dus.
Oorspronkelijk schrijf je bockbier met ‘ck’, maar in Nederland ook vaak als ‘bokbier’ geschreven. Beide zijn correct. In Duitsland wel met 'ck'.
Welke stijl bier is bokbier?
Van oorsprong is Bokbier een ondergistend seizoensbier met een relatief hoog alcoholpercentage (6 à 7% alc,) op basis van 90% gerstemout & 10% tarwemout (vandaag de dag is die samenstelling naar gelang wat de brouwer wenst) en werd verder in het voorjaar gebrouwen, en was helder geel van kleur. Vandaag de dag worden er in Nederland meer en meer bovengistende Bokbieren gebrouwen, 9% alc. is tegenwoordig ook gangbaar. Kenmerkende smaken zijn; soepel & romig van smaak met redelijk hoog alcoholpercentage en een karamelzoetje, broodachtig en koektonen. Pils is ook een ondergistend bier maar voor Bokbier wordt gebruik gemaakt van twee keer zoveel mout en de mout in Bokbier op een hele hoge temperatuur gedroogd (bij pils niet). Dit zorgt ervoor dat een deel van het mout gaat karamelliseren met als resultaat die karakteristieke zoete karamelsmaak van Bokbier.
Bokbier is de enige bierstijl in Nederland die wettelijk beschermd is in de Bierverordering. De enige echte eis die in Nederland aan Bokbier wordt gesteld is dat het een stamwortgehalte van minimaal 15,5 Plato heeft. Het stamwortgehalte geeft de dichtheid van het bier aan en zegt daarmee iets over hoe zwaar het bier gaat worden (15,5 gewichtsprocenten van het wort moet bestaan uit opgeloste stoffen: suikers).
Bokbier in Nederland.
Het zijn de Nederlanders die de Beierse traditie van het zogeheten 'Meibier' niet hebben overgenomen, en een andere jaargetijde hebben uitgekozen om Bokbier in de herfst een traditie te laten zijn. Het eerste op grote schaal gebrouwen Bokbier was dat van de Koninklijke Nederlandsche Beiersch Bierbrouwerij in Amsterdam, die het seizoenbier in maart 1868 introduceerde. In 1982 brouwde de Arcense Bierbrouwerij het eerste bovengistende bokbier.
Van origine onderging Bokbier een vatrijping van 4 maanden, hierdoor was februari heel lang de traditionele Bokbiermaand. De introductie van het Bokbier verschoof rond 1920 naar december. Tijdens de oorlog waren grondstoffen schaars en werd er geen Bokbier gebrouwen, pas na de oorlog verschoof het 'Winterbier' naar een 'Herfstbier' en werd in 2009 op 5 oktober de releasedatum. Vandaag de dag worden de Bokken op de eerste maandag in oktober vrijgelaten en is de start van het Bokbierseizoen is geworden.
De bierconsumentenvereniging PINT organiseert vanaf 1978 een Bockbierfestival. Dat heeft bijgedragen aan de opkomst van de bierstijl. Pas eind jaren tachtig, begin jaren negentig won Bockbier echt aan populariteit.
Stijlen Bokbieren.
Doordat er geen wet bestaat waarbij men voorschrijft wat de restricties zijn van een Bokbier te produceren zou je er in principe alle kanten mee uit kunnen als bierbrouwer. Toch zie je wel een bepaalde rode draad in de stijl.
- Lentebok (Meibok, Voorjaarsbok, Paasbok): Voor de komst van koelingen was koelen na bierbrouwen niet mogelijk en wisten brouwers niet om te gaan met brouwen in warmere jaargetijden, vandaar dat de koudere herfstmaanden werden gebruikt om bier te produceren. Vandaag de dag kunnen we dit allemaal reguleren waardoor een Lentebok (Meibok) ook gebrouwen kan worden. Lentebok mag alleen in de periode tussen 21 maart en 21 juni verkocht worden.
-
Weizenbock (Tarwebok): het Weizenbier onder de bokbier. Steviger qua mondgevoel dan een gewone weizen, hoger in alcoholpercentage (ca. 8%) en met een accent van zachte tarwe.
- Dubbelbock (Doppelbock): Een Dubbelbock is hoger in alcohol door een dubbel hoeveelheid aan voeding die de gistcellen kunnen halen uit de wort (minimaal 18 graden Plato). Het werd voor het eerst gebrouwen in Au, onder de rook van München door de Franciskaner paters. Vaak wat zoeter. Van origine is dit een voorjaarsbier vanwege religieuze basis.
- Herfstbok (Najaarsbok): Dit is de stijl zoals hierboven genoemd en besproken. De eerste bieren die gemaakt waren van de zomeroogst kwamen namelijk in december op de markt. Door de versnelling van het brouwproces, komen de Bokbieren tegenwoordig al in oktober op de markt. Vandaar de naam ‘Herfstbok’. Vanaf oktober tot en met februari is het Bokbier te verkrijgen
-
IJsbok (Eisbock): Eisbock wordt vaak gemaakt van een dubbelbock maar dan nog zwaarder (van 9% tot wel 14% alc.). Na de vergisting word het bier tot net onder de 0°C wordt gebracht. De alcohol bevriest bij een lagere temperatuur dan water. Hierdoor kan men het alcoholpercentage van het bier verhogen door de ijskristallen (het water dus) uit het mengsel te halen. Het verhaal gaat dat een knecht in de avond vergeten was om de vaten met Dubbelbok binnen te zetten. Door de nachtvorst kwamen de brouwer en zijn knecht de volgende ochtend tot de ontdekking dat al hun vaten kapot gesprongen waren. In het ijs zat echter een donkere vloeistof die er goed werd bevonden.
Daarnaast zijn er nog vele varianten te combineren met de huidige stijlen, denk aan een rook smaak toevoegen aan één van de stijlen en je hebt een 'Rookbok'. Je kunt tegenwoordig ook 'Alcoholvrij en/of alcoholarme Bockbieren' krijgen. Een nog pittigere variant is de 'Blackbok' waar zwartere moutsoorten voor gebruikt worden tijdens het brouwen. Er bestaat zelfs een 'Weibok' waarvan het bier gebrouwen is met geiten wei.
Optimaal genieten.
Het beste glas om een bok bier uit te drinken is een tulpglas. Dit glas is over het algemeen geschikt voor de wat zwaardere bieren. De bolle onderkant van een tulpglas reguleert de warmte van je hand, door deze gelijkmatige verwarming worden de aroma's van het bier versterkt. Bockbier heeft rijke aroma’s daarom drink je dit bier niet te koud 8 à 10°C of zelfs 12°C voor de zwaardere varianten zijn ideale temperaturen.
Deze blog is geschreven door Guillaume Coret
