Ik wil je meenemen in een bubbelende reis en daarvoor gaan we naar noordoost Italië. Om precies te zijn naar de wijnstreken Veneto & Friuli Venezia-Giulia, daar waar Prosecco wijn al meer dan 200 jaar een onderdeel is van de cultuur en het sociale leven, daar waar de Prosecco wijnen worden geproduceerd. Aan de voet van de Dolomieten worden wijnen gemaakt die in een zeer korte tijd een enorme vlucht hebben gemaakt in het aantal hectoliters aan wijn. Het nadeel hiervan is dat het allemaal wat onoverzichtelijk wordt wanneer er zoveel wijn geproduceerd wordt wat maar één benaming kent. Is dat voor de consument wel zo belangrijk? Dat hoeft niet wanneer je al niet wetende wat je drinkt gewoon een glas bubbels wilt drinken. Wil je nou net iets meer weten of op zoek zijn naar de betere kwaliteitswijnen binnen Proseccoland dan zijn er wel wat dingetjes belangrijk om te weten. Wat is zijn de verschillen in smaakstijlen Prosecco? Hoe zit het nu eigenlijk met de druivenrassen voor Prosecco? Wat is de productiemethode voor Prosecco? En wat is nu het verschil tussen de DOC & DOCG Prosecco? Ik zal het je allemaal uitleggen in dit artikel.  

                                                     Waar zijn we?

Zoals in de inleiding al aangevenen zijn we in noordoost Italië, om precies te zijn naar de wijnstreken Veneto & Friuli Venezia-Giulia. Aan de voet van de Dolomieten zo'n 100 km verderop gelegen waardoor hier een mooi heuvelachtig en glooiend wijnlandschap te zien is ten noorden van de rivier de Piave waar de wijngaarden strekken tot aan de grens met Slovenië waar het wat vlakker is.

DOC & DOCG Prosecco.

Laat ik beginnen met het uitleggen dat er dus 7 kwaliteits indelingen Prosecco wijnen zijn. Huh zijn die er dan? Jazeker. Wat is dan het verschil is tussen de DOC & DOCG Prosecco’s?

In 2009 hebben ze gemeentes en provincies onderverdeeld in een DOC & DOCG (samen goed voor zo’n 30.000ha wijn gaarden) status waarbij de DOCG de gegarandeerde hoogste status kent. Dit is gedaan om het wat overzichtelijker te maken, het merk te versterken en de naam beter te kunnen beschermen. Ontworpen om de consument de specifieke oorsprong van een product aan te geven en tegelijkertijd de uitmuntende kwaliteit ervan te waarborgen.

De 7 kwaliteits indelingen van Prosecco zijn (van hoog naar laag):

1. Valdobbiadene Superiore di Cartizze DOCG
2. Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore Rive DOCG
3. Asolo Prosecco Superiore DOCG
4. Asolo Prosecco Superiore Col Fondo DOCG
5. Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore DOCG
6. Prosecco DOC Treviso & Prosecco DOC Trieste
7. Prosecco DOC

Prosecco DOC. 

Laat ik beginnen met de DOC status in kaart te brengen. Ik moet dan beginnen dat wanneer er in 2009 een hogere DOCG status is toegekend voor Prosecco ook de DOC opnieuw is ingedeeld qua territorium. Verdeeld over 2 wijnbouwgebieden met gezamenlijk 24.450ha aan wijngaarden, te weten: Veneto & Friuli met binnen deze gebieden 9 provincies die Prosecco DOC mogen produceren. Hiervan zijn 4 provincies gelegen in Friuli-Venezia Giulia & de andere 5 in Veneto.

Veneto (19.922ha): 

1. Treviso
2. Venice
3. Vicenza
4. Padua
5. Belluno

Friuli-Venezia Giulia (4.528ha): 

1. Trieste (hier ligt toevallig ook een dorpje genaamd Prosecco)
2. Garizia
3. Padenona
4. Belluno

De druiven moeten uit deze provincies komen om als Prosecco DOC op de markt mogen komen. Maar je komt ook flessen tegen met de benaming Prosecco DOC Treviso & Prosecco DOC Trieste. Producenten mogen ervoor kiezen om deze provincie toevoeging te noemen op het etiket maar dan moeten de wijnen geproduceerd en gebotteld worden ter plekke, bij de ‘gewone’ Prosecco DOC mogen de druiven van alle overige provincies zoals hierboven genoemd komen en ook gemaakt worden. Treviso & Trieste zijn de betere stukken van deze 9 provincies waardoor ze een strenger beleid hebben om een betere kwaliteit te garanderen door geen druiven te mengen met andere delen. 

Prosecco DOC staat voor delicate wijnen met veel primair fruit, een bubbel en subtiliteit aan restsuiker.

Prosecco DOC druivenrassen & smaakstijlen. 

Prosecco wijnen uit de Prosecco DOC moeten voor minimaal 85% gemaakt zijn van de Glera Tondo druif. Daarnaast zijn er nog 6 druifrassen toegestaan om aan de Glera Tondo te blenden, dit zijn:

• Perera
• Verdiso
• Bianchetti Trevigiana
• Chardonnay
• Pinot Nero
• Glera Lunga

Nu is het zo dat Prosseco DOC wijnen lichtvoetige wijnen zijn met een gemiddelde alcohol van 11% à 11,5% (voor de wet moet een Prosecco altijd minimaal 11% alc. bevatten), dit is relatief laag. Om deze frisse stijl wijn te maken is het nodig om de druiven vroeg te oogsten zodat er niet teveel suikers (potentieel alcohol) ontwikkeld zijn in de druif en er voldoende tot veel zuren aanwezig zijn. De kunst zit het hier in voor de wijnboeren om op een juist moment te oogsten, zeker aangezien de Glera Tondo een laat rijpend druifras is. 

Prosecco DOC rosé. 

Sinds 2020 komt er met wijn van oogstjaar 2019 ook een Prosecco DOC rosé op de markt. Deze volledig nieuwe stijl van Prosecco wordt enkel van de druifrassen Glera & Pinot nero (als rode wijn gemaakt) gemaakt afkomstig van één oogstjaar (Millésimato). De rode wijn van Pinot nero wordt toegevoegd na de 1ste gisting en blijft voor minimaal 60 dagen voor de 2e gisting in de tank (dat is het dubbele aan tijd dan bij de witte Prosecco DOC). Dit om meer body, kleur en structuur in de wijn te krijgen.

• Alleen Brut Naturel tot extra droog

DOCG Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore.

In geheel Italië zijn er delen in een wijnstreek waar een DOCG status aan verleend wordt, dit zijn de beste kwaliteit druiven van vaak de oudste/origineelste & best gelegen wijngaarden binnen die streek.

Doordat al in 1969 de eerste DOC statussen verdeeld werden in Veneto hebben deze wijngaarden inmiddels een aardige leeftijd en kennis opgebouwd. Met de herindeling van de DOC en DOCG herkomsten in augustus 2009 zijn de 15 DOC gemeenten gepromoveerd naar DOCG zodat deze de erkenning zouden krijgen en uitstralen die ze verdienen.

Deze DOCG wijnen komen uit de provincie Treviso waar de glooiende heuvels de dorpen Conegliano & Valdobbiadene met elkaar scheidt en verantwoordelijk is voor zo’n 6.000ha aan wijngaarden. Dit glooiende heuvelige landschap staat sinds 2019 op de UNESCO erfgoedlijst.

Voor de betere Prosecco luidt dus de officiële herkomstbenaming DOCG Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore (daarbinnen enkele herkomst uitstapjes zoals 'Rive' & 'Cartizze' maar die komen zo). Hier gelden strengere regels als het gaat om productie zoals het oogsten van maximaal 90 hl per ha (voor Prosecco DOC is dit 95 hl per ha), maar ook een langere productiemethode. Binnen de DOCG wordt gesproken over de Prosecco druif daar waar de Prosecco DOC het over de druif Glera heeft (deze zijn hetzelfde maar hiermee willen ze een kwaliteits onderscheidt duiden).

Toevoeging van ‘Rive’.

De DOCG Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore kan het etiket verrijken met de toevoeging van ‘Rive’ + de gemeentenaam. Dit zijn de beste wijngaarden binnen de DOCG op steilere hellingen waardoor de beste expositie t.o.v. de zon en grotere verschillen tussen dag en nacht temperaturen wat intensere aroma’s verzorgt. Wanneer dit op het etiket staat zijn is de wijn voor 100% gemaakt van druiven afkomstig uit de genoemde wijngaard. In totaal telt de DOCG 43 Rive’s:

1. Rive di San Vito
2. Rive di Bigolino
3. Rive di San Giovanni
4. Rive di San Pietro di Barbozza
5. Rive di Santo Stefano
6. Rive di Guia
7. Rive di Vidor
8. Rive di Colbertaldo
9. Rive di Miane
10. Rive di Combai
11. Rive di Campea
12. Rive di Premaor
13. Rive di Farra di Soligo
14. Rive di Col San Martino
15. Rive di Soligo
16. Rive di Follina
17. Rive di Farrò
18. Rive di Cison di Valmarino
19. Rive di Rolle
20. Rive di Pieve di Soligo
21. Rive di Solighetto
22. Rive di Barbisano
23. Rive di Refrontolo
24. Rive di San Pietro di Feletto
25. Rive di Rua
26. Rive di Santa Maria
27. Rive di San Michele
28. Rive di Bagnolo
29. Rive di Tarzo
30. Rive di Resera
31. Rive di Arfante
32. Rive di Corbanese
33. Rive di Susegana
34. Rive di Colfosco
35. Rive di Collalto
36. Rive di Forminega
37. Rive di Cozzuolo
38. Rive di Carpesica
39. Rive di Manzana
40. Rive di Scomigo
41. Rive di Ogliano
42. Rive di San Vendemiano
43. Rive di Colle Umberto

Deze Rive’s moeten altijd van de stijl Spumante zijn en de opbrengsten aan hl per ha oogst zijn lager dan de ‘gewone’ DOCG wijnen.

Toevoeging van ‘di Cartizze‘.

Om het beestje bij de naam te noemen is dit het allerbeste deel van de DOCG Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore streek waar Prosecco wordt geproduceerd, enkel van het type Spumante. Een kleine 106 ha wijngaarden op 350 m hoogte als een amfitheater met kleine percelen verdeeld meerder wijnhuizen/boeren (zo'n 100) tussen de steilste heuvels (35 à 60%) van S. Pietro di Barbozza, Santo Stefano en Saccol, in de gemeente Valdobbiadene over (2 km ten oosten van Valdobbiadene). Cartizze kijkt als het ware over de wijngaarden van Valdobbiadene heen. 

De grenzen van Cartizze werden wettelijk vastgelegd in 1969, hetzelfde jaar dat Conegliano Valdobbiadene Prosecco de DOC-status kreeg.

Een echte cru die voortkomt uit de perfecte combinatie van een mild microklimaat en een oeroude bodem, ontstaan door het opheffen van de zeebodem. Boven de stenen oerbodem bevindt zich een zeer gevarieerde bodemlaag, met morenen, zandstenen en klei die een snelle afvoer van de regen mogelijk maken en tegelijkertijd een constante waterreserve hebben, zodat de wijnstokken zich op een evenwichtige manier ontwikkelen.

In het Cartizze-gedeelte worden de druiven anders dan de overige herkomsten laat geoogst, wanneer de druiven de eerste tekenen van natuurlijke droging beginnen te vertonen. Dit komt o.a. doordat de hogere ligging constant wind vangt, overdag warme wind vanuit de Adriatische zee en 's avonds vanuit de Dolemieten. Dit geeft de wijn een concentratie van aroma's en smaken van ongebruikelijke intensiteit en hierdoor anders is dan de andere Prosecco’s van de overige herkomsten, deze wijnen kennen een wat rijkere stijl.

Ook is Cartizze volledig gelegen naar het zuiden waardoor er een optimaal profiteren van zonlicht. Oogsten gebeurd hier volledig met de hand.

Tegenwoordig kan Cartizze worden onderverdeeld in drie subzones:

• Cartizze Alto, een gebied dat zich uitstrekt van ongeveer 230 tot 320 meter boven zeeniveau met constante wind, die ongeveer overeenkomt met de oorspronkelijk waargenomen grenzen van Cartizze,
• Cartizze Est (Oost)
• Cartizze Ovest (West).

Eigenlijk is Cartizze de oudste Cru binnen het Prosecco areaal. Wie wil er hier nou geen stukje wijngaard!

DOCG Colli Asolo Prosecco.

De wijngaarden op zo’n 200 m hoogte voor de DOCG Colli Asolo Prosecco zijn gesitueerd op de heuvels van de Colli Asolani in de regio Treviso in het stadje Asolo (tot 2014 werd ook de benaming Colli Asolani Prosecco DOCG toegestaan, maar hiermee zijn ze gestopt) en telt 864ha.

Het klimaat is een zacht Middellandse Zeeklimaat. De bodem bestaat uit een combinatie van zilte klei en zand.

De DOCG Colli Asolo Prosecco was eerder al een DOC sinds 1977 maar in het eerder genoemde omgooien van de herkomstbenamingen in 2009 is de DOCG status gegeven aan dit mooie deel.

De wijnen mogen enkel een Spumante stijl zijn binnen de kaders van Brut t/m Demi sec.

Daarnaast zijn er restricties dat de wijn minimaal 5 gr per liter zuurgraad bevat, minimaal 16 gram per liter droog extract & voor minimaal 90 dagen op de lie rust.

De productie methode voor Prosecco: Méthode Charmat.

Voor de meeste Prosecco wijnen geldt een productie méthode genaamd ‘Méthode Charmat’ die we ook wel de ‘Tankméthode’ noemen, of op zijn Italiaans ‘Metodo Martinotti’ (of ‘Metodo Italiano’). Ik zeg bewust de meeste aangezien dit geen verplichting is en er ook producenten zijn die produceren via de ‘Méthode Traditionelle’ (Italië = ‘Metodo Classico) met een 2e gisting op fles zoals in Champagne bijvoorbeeld.

Deze wijnmaakmethode vindt plaats in het voorjaar bij een temperatuur van rond de 15° C en duurt zo’n 2 weken voor een Frizzante en ongeveer een maand voor een Prosecco Spumante.

Bij de tankmethode blijft de wijn in een afgesloten tank voor de eerste ‘normele’ gisting (nu heb je een gewone stille wijn van zo’n 10% alc.), en blijft dan ook in dezelfde tank voor een 2e gisting. Deze wordt opgewekt om in de tank een mengsel van suiker en gist toe te voegen waarna de wijn nog eens gaat gisten. Dit zorgt ervoor dat er CO2 vrijkomt wat de bubbel in de wijn brengt. Naast CO2 vormt de wijn ook nog eens extra alcohol en stijgt met zo’n 1 à1,5% alc.

Na deze 2e gisting rust de wijn nog 1 à 3 maanden op de uitgewerkte gistcellen die met een soort propeller onderaan de tank in beweging gehouden worden om de wijn niet te doen verstikken.

Bij Champagne wordt na dit alles nog een zogeheten ‘dosage’ toegevoegd om de smaak te bepalen, dit gebeurd bij Prosecco niet, de smaakstijl wordt al bepaald tijdens de 2de gisting met het toevoegen van de suiker en de gist. De hoeveelheid suikers en gist die toegevoegd bepaald naast de smaakstijl ook de hoeveelheid druk die opgebouwd kan worden om zo te sturen naar een stijl ‘Frizzante’ (minder dan 3 bar) of ‘Spumante’ (3 tot 5 bar).

Voor het bottelen wordt nu enkel de gist eruit gefilterd.

De smaakstijlen van Prosecco.

De smaak van de Prosecco wijn wordt dus voor een groot deel bepaald door de zoetheid. Op het etiket staan teksten als bv. Dry, Brut, Demi sec en Nature, hiermee kan je als consument zien welke smaakstijl (droogte of zoetheid) je kan verwachten. Er is alleen een maar bij Prosecco, staat er Dry op het etiket zou je droog verwachten maar hier is dit dan de ene zoetste stijl die er is. Hieronder een lijstje van droog naar zoet:

• Brut Nature (tussen de 0 en 3 gram restsuiker per liter),
• Extra Brut (tussen de 3 en 6 gram restsuiker per liter)
• Brut (tussen de 6 en 12 gram restsuiker per liter)
• Extra Dry (tussen de 12 en 17 gram restsuiker per liter)
• Dry (tussen de 17 en 32 gram restsuiker per liter)
• Demi Sec (tussen de 32 en 50 gram restsuiker per liter

Dry, Extra Dry of Brut zijn de meest voorkomende Prosecco’s die je zal tegenkomen in Nederland, en de Dry wordt het meest geconsumeerd door de Italianen zelf.

Brut Nature & Extra Brut zijn wel nieuwkomers in het rijtje. Deze mochten tot 2020 niet vermeld worden op het etiket, maar vanaf 2020 is dit wel toegestaan.

Prosecco Col Fondo.

En als laatste de enige uitzondering van een Prosecco met een 2e gisting op fles is de ‘Prosecco Col Fondo’ (Fondo betekend ‘Troebel’) en wordt nog gemaakt in het Asola gebied

Net als bij Champagne gaat deze gisting ook door de mengsel van suiker en gist in de fles te doen na de 1ste ‘gewone’ gisting en zal worden afgesloten, ook hier zal net als bij de tankmethoden niet de smaak achteraf bepaald worden door nog eens een dosage aan suiker toe te voegen maar al bepaald worden met d e1ste toevoegingen van het suiker en gist mengsel.

Als de 2e gisting is voltooid blijven de dode gistcellen nog 6 maanden in de fles in contact met de wijn om zo een rijker aroma en smaken te ontwikkelen.

De veelzijdigheid van de charmante bubbel.

Zoals je hebt kunnen lezen is Prosecco meer dan dat goedkope makkelijke bubbel wijntje. Jazeker deze zijn er ook, maar zoek je toch wat meer verdieping dan zal je ook in Prosecco goed je tong kwalitatief sprankelend kunnen laten strelen.

Als er dan toch een rode draad in stijl genoemd zou moeten worden zou ik Prosecco omschrijven als lichtvoetige wijnen met een zachte structuur, laag in alcohol, soms een zoete maar er zijn ook vele droge varianten, elegant, charmant, jeugdig primair fruit (over het algemeen) & dorstlessend. Met stijlen voor de borrel maar zeer zeker ook stijlen die zeer gastronomisch inzetbaar zijn.

Deze blog is geschreven door Guillaume Coret

Eens een wijnproeverij  verzorgt hebben door de sommelier van Fijn-Proeverij, of een wijncursus volgen?

Neem dan hier contact op

Volg Fijn-Proeverij via de volgende socials

Facebook Instagram