Je ziet ze voor je. Dat kronkelende, doorleefde hout. Laag bij de grond wringen de takken zich in allerlei bochten. Die rimpels maken ze alleen maar mooier. Heel wat meegemaakt. Flink geworteld laten ze zich niet zomaar omver blazen.

Wereldwijd zie je wijnen met teksten als ‘Old Vines’ (wereldwijd), 'Survivor Vines' (Barossa Valley), 'Vielles Vignes’ (Frankrijk), 'Viñas Viejas’ of 'Viñedos Gentenarios' (Spanje), ‘Vinha Velhas’ (Portugal), ‘Oude Wingerd’ (Nederland & België), 'Gran Vino' (Rueda), 'Palaion Ambelonon' of 'Palia Klimata (Griekenland) 'Vecchie Vigne' (Italië) & ‘Alte reben’ (Duitsland). Allemaal benamingen voor wijnen gemaakt van planten die oud zijn met uiteindelijk wijnen ervan die een hoge waardering kennen. Maar wat is nou precies oud? Zolang deze benaming geen wereldwijde wet kent is dit vrij interpretabel. De ene wijnboer vindt 25 jaar oude wijnstokken al oud, het andere land mag dit op het etiket staan bij 40 of 50+ jaar oud en anderen vinden dat een wijnstok pas echt oud te noemen is na 80 jaar. Ondanks dat de Syrah in de Barossa Valley er om bekend staat als oude wijngaarden en planten staat de oudste wijnstok van het druifras Zametovka die nog fruit geeft staat aangeplant langs de Drava Rivier in Maribor Slovenië, deze plant is 375 à 400 jaar oud. Ook is in Süd-Tirol staat een wijnstok van 350 jaar oud aangeplant bij Castel Katzenzungen.

In Zuid Afrika kent met het ‘Old Vine Project’ (OVP) waar men als non profit organisatie wijnstokken willen beschermen en behouden om nog ouder te worden, aanmoedigen om meer ‘Old Vines’ te creëren om zo oude wijngaarden in stand te houden, en ervoor te zorgen dat toekomstige generaties ook uitzonderlijke Zuid Afrikaans wijnen kunnen maken. Lees hieronder meer over het bewustwordingsproces van het ‘Old Vine Project’.

Hoe het ‘Old Vine Project’ is ontstaan.

In 2014 ontmoete ik de grondlegster van het oude wijngaarden concept in Amsterdam tijdens een proeverij en masterclass gegeven door Sarah Kruger. Sarah wist een register op te stellen met wijngaarden ouder dan 35 jaar, deze gegevens waren in 2002 toen ze haar zoektocht naar oude wijngaarden startte nog niet openlijk bekend. Het SAWIS (=South African Wine Industry Information and Systems) wat alle wijnbelangen controleert en wettelijk ontwikkeld & vastlegt wilde haar deze informatie verstrekken onder voorwaarde dat ze toestemming had van de desbetreffende wijnboeren.

Sarah heeft vele ogen geopend, vele oren bereikt en heeft de interesse bij vele wijn liefhebbende mensen gewekt om oude wijngaarden meer aandacht te geven wat resulteerde tot het ontplooien van het ‘Old Vine Project’ in 2016. Wijnboeren met wijngaarden van 35+ jaar kunnen zich hierbij aansluiten en kennis met elkaar delen en kunnen zelf het Certificad Heritage Vineyards certificaat krijgen. Naast dat de wijnstokken 35+ jaar oud moet zijn moet er ook organisch te werk worden gegaan en nieuwe aanplant mag enkel wanner deze met de visie van oud worden aangeplant worden.

Waarom het ‘Old Vine Project’.

Wijn van oudere wijngaarden hoeven niet perse lekkerder of beter te zijn en dat is ook niet wat ze in Zuid-Afrika met dit project proberen te bewerkstelligen. Nee, waar het om draait is bewustwording van het overdragen van weerspiegeling tussen cultuur, geschiedenis en het leven van Zuid-Afrika via de wijn. De bodems van Zuid Afrika zijn enorm oud (1,100 miljoen jaar oud = 650 jaar ouder dan Europa), dit komt doordat Zuid-Afrika geen ijstijd heeft gekend. De interactie tussen de oude bodems, het terroir en de mensen die voor de wijngaarden hebben gezorgd, drukt de diversiteit van ons erfgoed uit, en dat is wat het ‘Old Vine Project’ wilt behouden voor volgende generaties en investeert in de toekomst.

Mooi is om te zien hoe wijnboeren en zelfs de coöperaties samenwerken in dit project. Kennis wordt gedeeld, men blijft nieuwe projectjes binnen het grote project ontwikkelen om daar gezamenlijk weer meer kennis uit te halen en willen deze kennis niet eens enkel voor Zuid-Afrika houden maar de hele wijnwereld mag over de schouders meekijken. Alle inspanningen werpt zogezegd zijn vruchten af.

Er worden nieuwe wijngaarden aangeplant op plekken waar men onderzoeken heeft gedaan met specifieke druivenrassen met specifieke onderstokken zodat deze ziekte en virusvrij oud kunnen worden. Oude wijngaarden worden herontdekt en wordt nauwkeurig gehandeld naar eer en geweten om de soms versleten planten zo vitaal mogelijk hun werk te kunnen laten doen, en staan deze planten door kennis van vroeger op een verkeerde plek wordt zelfs gekeken of de planten ruim gestoken kunnen worden om elders aan te planten. Ook wordt er is er de afgelopen jaren meer en meer onderzoek gedaan naar de bodems waardoor men veel beter weet wat wel en niet aan te planten op een bepaald stuk land. Het ‘OVP’ wilt zoveel mogelijk planten bewaren en zo oud mogelijk laten worden en wilt het Zuid-Afrikaanse landschap overbrengen en een vruchtbaar leven van de wijnplant. Hiermee wordt mede de waarde van de vruchten verhoogd, zowel economisch als in de smaakbeleving. Als consument kan je tegenwoordig deze wijnen makkelijk herkennen aan het garantie zegel (Certified Heritage Seal) op de fles (sinds 2018) waar ook het jaar van aanplanten staat vermeld. 

Zuid-Afrika telt in totaal 93.021 ha aan wijngaarden waarvan in 2022 4.292 ha geregistreerde ‘Old Vine’ wijngaarden zijn, met de nationale trots Chenin blanc als verreweg de meest aangeplante druif met 1.737,37 ha binnen de oude wijngaarden (dit is op zich niet gek omdat deze druif al heel lang aangeplant staat t.o.v. andere rassen). Verder zie je veel druivenrassen die je ook in de warme landen van Europa tegenkomt en het erg goed doen in bv. Portugal, Griekenland, zuid Frankrijk, Spanje & zuid Italië.

Voorheen zag je dat veel tot heel veel wijnboeren hun druiven verkochten aan de coöperaties waardoor het kwalitatieve fruit verdween in grote, anonieme tanks, en de boeren er maar weinig voor terugzagen. De zelfstandige wijnhuizen zijn de laatste 30 jaar flink gestegen, zo zie je ook dat boeren die er nu bewust van zijn wat ze kunnen bereiken met ‘Old Vine’ wijngaarden steeds meer en meer eigen wijnen gaan maken omdat ze hier gewoon veel meer aan kunnen verdienen dan de druiven te verkopen aan de coöperaties. Toch gaat vandaag de dag (2019) 85% procent van de ‘Old Vines’ oogst naar de coöperaties, al zal dit snel gaan veranderen.

"Laat de natuur de wijn maken niet de ego van de wijnmaker". 

Het effect van oude wijnstokken op de smaak van wijn.

Eerder zei ik al dat een ‘Old Vine’ wijn niet perse een betere wijn hoeft te zijn, en zeker niet wanneer men niet weet hoe je een oude wijngaard goed moet behandelen. Snoeien luistert ontzettend nauw, dit is meer sculpturen per plant, beter is het zelfs om de planten gewoon te laten gaan aangezien ze zo fragile zijn. Hierdoor is het enorm goed dat er zoveel onderzoeken lopen en er zo passievol te werk wordt gegaan binnen dit project.

Wel is het zo wanneer je en oudere plant hebt dat deze decennia lang 24 uur per dag, 365 dagen per jaar in contact staat met de omgeving en moet dealen met de weersomstandigheden die er te pas en onpas zijn. Een wijnplant kan niet even gaan schuilen voor de hagel en het type voeding in de bodem, keuzes van de wijnboer bepaald mede de uiteindelijke expressie in de druif. Hoe ouder een plant wordt des te fysiologischer de balans van de plant en de druiven zal zijn. Vergelijk het met mensen; wanneer je jong bent ga je wel eens te voortvarend van start en weet je je tempo niet altijd even goed balanceren en naarmate je ouder wordt heb je meer kennis over je eigen lichaam, meer ervaring en weet je je grenzen waardoor je jezelf beter in balans weet te houden. Oude stokken zijn een bron van kennis en weten als het ware een geheugen op te bouwen over bodem en klimaat, ze beschikken over een cumulatief geheugen en zullen de fouten die ze eerder hebben gemaakt nog een keer maken, soort van Ï'Ve been there, done that". Oudere stokken hebben dus een natuurlijke mechanisme tot overleven waartoe een jonge plant minder tot in staat is.

De wijnen die ik afgelopen 10 jaar heb mogen proeven afkomstig van oude wijngaarden met oude planten zijn wijnen met een zeer speciaal karakter, mega veel diepgang, vele dimensies & niveaus, intens, diepe texturen, enorme versheid, niet overdreven maar puur, elegant en evenwichtig sap. Wijnen die wijze verhalen hebben te vertellen.

Nog meer toekomst.

Mijn hart gaat sowieso harder kloppen van de Zuid-Afrikaanse wijnbouwmentaliteit en wordt onderstreept door het ‘Old Vine Project’. Vandaag de dag staat dit project onder leiding van Andre Morgenthal. Er is al veel bereikt sinds de nieuwsgierigheid van Rosa Kruger in 2002 en de oude wijngaarden met oude stokken hebben nog een lange toekomst waar nog veel aandacht aan besteed zal worden. Met de gedachten in mijn achterhoofd dat enkele van de mooiste wijnen die ik heb mogen proeven toevalligerwijs van Zuid Afrikaanse bodem waren en ook van oude wijngaarden met oude stokken proost ik met de gedachten nog velen van dit soort wijnen te mogen proeven.

Deze blog is geschreven door Guillaume Coret

Eens een wijnproeverij verzorgt hebben met Zuid Afrikaanse wijnen door de sommelier van Fijn-Proeverij?

Neem dan hier contact op

Volg Fijn-Proeverij via de volgende socials

Facebook     Instagram