Soms zijn er van die wijnreizen die je altijd zullen bij blijven, omdat de groep zo leuk en gezellig was, je ontzettend veel hebt geleerd, je verrast bent door de streek, land of wijnen, of dit alles tezamen. Dat de Alto Adige een hele mooie schone pure streek is was mij van verhalen niet onbekend, de wijnen daar hoefde ik zeer zeker niet van overtuigd te worden, dat de groep dan ook nog eens super gezellig was en ook weer heel veel geleerd heb maakt het totaal beeld wel heel fijn.

Algemeen.

Op het moment dat je de vallei via Trentino naar Bolzano rijdt zie je al dat de Alto Adige een eigenzinniger stuk Italië is. Helder blauw schoon bergwater stroomt door de rivieren, strakke design kantoorpanden langs de wegen en zowel Duits als Italiaans talig uitingen.

We zitten met het wijnbouwgebied DOC Trentino Alto Adige (sinds 1975 DOC /nu DOP) helemaal in het noorden van Italië net ten onder van Zwitserland & Oostenrijk. Na de 1ste WO is dit deel bij Italië gekomen vandaar dat Duits hier de voertaal is, wat her en der dubbel en ingewikkeld kan zijn qua uitingen op bijvoorbeeld etiketten en gesprekken.

Dit wijnbouwgebied bestaat uit 2 delen, de Trentino in het zuiden & Alto Adige (ofwel Süd-Tirol) in het noorden wat vernoemd is naar de gelijknamige rivier de Adige (of Etsch in het Duits), let op dit artikel gaat over Alto Adige.

De Alto Adige telt 5.400 ha aan wijnbouwgrond en is van origine een appelteelt gebied, daar zie je nu ook nog veel van aangeplant. 98% van de productie zijn DOC wijnen, dit zijn wijnen met een wettelijk bepaalde gereguleerde herkomst waar restricties aan zijn verbonden zoals bv. welk druifras in een bepaald dorp of deel is toegestaan. Dit is veel en voor Italië het meeste, 66% is witte wijn & 40% rode wijn met 330.000 hl aan wijn per jaar. Wijnen die wat eigenzinniger zijn gemaakt buiten de wettelijke bepalingen om worden als IGT wijnen op de markt gebracht.

Nu is dit een relatief kleine streek maar wel een streek waar veel diversiteit te vinden is in zowel horizontale als verticale breedte, veel druivenrassen, veel bodemtypen, veel verschillende hoogtes waar wijngaarden zijn (tussen de 200 à 1200 M hoogte), en veel verschillende stijlen wijnen.

Wat erg opvallend is dat deze wijnstreek gedomineerd wordt door coöperaties, ze zijn voor 70% verantwoordelijk voor de wijnproductie. Nu ben ik meestal geen fan van coöperaties aangezien ze contractueel meestal niet zo vriendelijk zijn naar de druiventelers en dat het meestal om masse nietszeggende wijnen gaat die de handel in gaan. In deze streek werkt het net even anders, hier zijn de coöperaties een samensmelting van vele individuele wijnboeren die gezamenlijk het beste voor hebben met de gehele streek en daardoor met bv 20 wijnbedrijven de wijn gezamenlijk goed in de markt willen zetten zodat de hele streek kwaliteit aanzien krijgt. Dit op gebied van financiën in de vorm van aandelen, innovatieve programma’s & marketing.

Daarnaast kent de Alto Adige 25% aan individuele wijnproducenten en ook nog 5% enkel druiventelers die de druiven verkopen aan producenten.

Topografie.

De Alto Adige is onder te verdelen in 7 sub regio’s die gezamenlijk 'Strada del Vino' genoemd worden:

❶ Bassa Atesina/Ünterland (1.900 ha)

Door de zuidelijkere ligging is het hier wat warmer waardoor later rijpende druivenrassen goed rijp kunnen worden. Je ziet hier rassen als Cabernet Sauvignon, Chardonnay, Gewürztraminer, Schiava, Pinot Noir & Pinot Gris. Hier vindt je de hoogste wijngaard op bijna 1.200 M hoogte in bezit van Frans Haaz (hiermee één van de hoogste wijngaarden van Europa).

❷ Oltradige/Überetsch (1.700 ha)

In deze vallei biedt het meer ‘Lago di Caldera’ een matigende klimatologische invloed met lager in de vallei aangeplant de Cabernet Sauvignon & Merlot. Hogere wijngaarden staan Pinot blanc, Gewürztraminer, Sauvignon blanc & Pinot noir aangeplant.

❸ Bolzano/Bozen (675 ha)

De gelijknamige hoofdstad Bolzano is hier gesitueerd. Deze streek kan en is vaak de heetste plek van Italië in de zomer, temperaturen lopen hier op tot 40°C (en is hiermee de warmste stad van Italië). Dit komt doordat de warme luchtstroom vanuit de Middellandse Zee hier binnen stroomt en wordt gevangen door de noordelijk gelegen Alpen, tegelijkertijd wordt de koele noordelijke wind aan de andere kant tegengehouden waardoor de warmte niet wordt weg geblazen en de warmte zich hierdoor ophoopt. De winters zijn echter dan ook weer het koudst.

Door deze warmte zijn de wijnen van o.a. Schiava, Lagrein, Gewürztraminer & Pinot blanc hier hoger van alcohol.

❹ Val d’Adige/Etschtal (335 ha)

Deze vallei typeert zich door een mineraalrijke rood verweerde droge bodem wat terug te leiden is in de wijnen, de wijnen van hier zijn mineraliger van stijl.

❺ Merano/Meran (305ha)

Het lokale druivenras (hierover later meer) Schiava voelt zich hier in het noordwesten van de streek het best op zijn gemak, dit komt door een gebalanceerd klimaat en zanderige bodems waar Schiava van houdt.

❻ Valle Isarco/Eisacktal (300 ha)

Deze vallei licht in het noordoosten en is daarmee het meest noordelijkste wijnbouw gedeelte van Italië, hierdoor worden druiven minder makkelijk rijp aangezien het hier beduidend koeler is, maar hetgeen wat geoogst wordt is gelijk van sublieme kwaliteit. Het is hier rotsiger, stijl en typeert Kwarts de bodemsamenstelling. Door dit koelere klimaat zie je voornamelijk witte druivenrassen als Müller-Thurgau, Riesling, Kerner, Gruner Veltliner & Sylvaner. Blauwe rassen als Schiava, Portugieser, Zweigelt en Pinot Noir zijn helemaal in het zuiden tegen Bolzano aan te vinden.

❼ Val Venosta/Vinschgau (35 ha)

Dit is een hele kleine streek helemaal in het westen van Alto Adige. Dit is de droogste vallei wat door zand wordt getypeerd.

Klimaat.

Er heerst een mix van Continentaal & Mediterraan klimaat waarvan de grootste invloeden uit de Alpen & Dolomieten komen maar ook zeer zeker vanuit de Middellandse zee. Droge tot zeer hete zomers waar de temperaturen ’s nachts flink afkoelen wat één van de redenen is waardoor het fruit hier zo zuiver fruitig van smaak geoogst kan worden. De winters zijn koud, maar de zon schijnt hier maar liefst 300 dagen per jaar en is er een gemiddelde temperatuur van 18°C. Hierdoor is er op hogere hoogte een kortere rijpingsperiode, tot laat in het voorjaar kans op vorst en ook weer vroeg in het najaar weer mogelijkheid tot vorst.

Wijnbouw.

Het landschap is hier adembenemend mooi, puur en helder. Door de ochtendkou heen zie je de zon al schijnen op de steile hoger gelegen in de Valleien van de uitlopers van het Alpengebergte.

Wat typerend is voor de Alto Adige is de hoger aanplant op de zogenaamde Pergola systeem, dit systeem is het hoger geleiden van de druiventakken zodat de druiven zo’n 2 meter boven de grond hangen. Dit is nodig aangezien er anders grote kans is op rotting door vocht en kou dichter bij de grond. Deze manier van aanplanten wordt toegepast op de blauwe rassen, witte rassen zijn lager aangeplant als het zogenaamde ‘Guyot’ systeem, maar ook wel iets geleid met bedrading de hoogte in om ook wat van de grond af te hangen.

Aanplant op de manier van Pergola geeft minder opbrengst aan vruchtvlees in de druif maar de kwaliteit is hiermee hoger, dit komt omdat met dit systeem de druiven meer in de schaduw hangen en zo meer zuren opbouwen.

Bodem.

Door de grote bergpartijen van zowel de Alpen als de Dolomieten is er een mozaïc aan bodemsoorten, toch is dit grofweg in 3 hoofdtypen te vatten:

• Vulkanisch
• Stenige kwarts met zand (mergel)
• Dolomieten kiezel

Druivenrassen.

Naast de bekendere witte druivenrassen als Chardonnay, Gewürztraminer, Sauvignon blanc, Pinot blanc, Pinot Gris & Pinot noir, kent de Alto Adige ook rassen die hier lokale helden zijn, denk dan aan druiven rassen als:

• Schiava/Vernatsch:

Blauw laat rijpend ras, in 2017 werd deze zelfs nog geoogst in de 3de week van oktober (dit is laat). Vaak als 100% Schiava maar ook als blend maar dan meestal voor 85% de dominante druif. Deze druif is hier al sinds de middeleeuwen gevestigd.

• Lagrein:

Ook dit is een blauw druivenras, tot stand gekomen als kruising tussen Teroldego X Marzamino en is de nummer 1 qua aanplant voor de blauwe rassen in de Alto Adige. Kan zeer gespierde mond vullende wijnen bieden met relatief weinig tannine.

• Kerner:

Dit witte ras is in de jaren ’60 naar deze streek gekomen en is nu het nummer 1 aangeplante druifras en is tot stand gekomen als een kruising van Riesling X Schiava. Hoe hoger Kerner aangeplant wordt hoe meer frisheid de druif uiteindelijk zal geven.

• Blatterle:

Een zeldzaam druivenras, de naam is plaatselijk dialect voor ’Kleine blaadjes’ die als je ‘m kan vinden in de Valle Isarco/Eisacktal & Balzano/Bozen staat aangeplant.

De witte druivenrassen staan voornamelijk hoger aangeplant in de koelere delen, de blauwe rassen juist lager in warmer dalen.

Soorten wijnen.

Zoals eerder aangegeven is het meeste wat hier geproduceerd wordt witte en daarna rode wijn, vaak gemaakt van 1 druivenras maar ook zeker als blend van meerdere druivenrassen.

Ook worden hier er sinds 1911 mousserende wijnen geproduceerd op dezelfde manier zoals dat ook in Champagne gebeurt (een 2de vergisting op fles met een x aantal maanden flesrijping), hier Méthode Classico genoemd. De productie hiervan is niet groot, zo’n 2000 flessen per jaar. De wijnen mogen enkel gemaakt zijn van de druivenrassen Pinot blanc, Chardonay en/of Pinot Noir en moeten minstens 15 maanden op de fles rijpen.

Waar minder over gesproken wordt zijn de verfijnde zoete wijnen van later geoogste druiven, denk dan aan een Oostenrijkse/Duitse witte Auslese en de rode Passito wijnen.

Toekomst.

Er zijn in de wijnwereld altijd verschuivingen aan de gang, denk aan modetrends, klimaatverandering waardoor men ander te werk zal gaan in de wijngaard, technische innovatieve middelen die worden uitgevonden om preciezer of sneller te werk kunnen gaan. Hier in de Alto Adige zijn er ook enkele verschuivingen aan de gang.

Eén van die veranderingen is nog meer pergola aanplant om zo zoals eerder verteld druiven met nog meer zuren te kunnen oogsten.

Een andere actieve beweging zie je in het steeds meer overstappen van kurk afsluitingen naar schroefdop, dit met de overtuiging dat dezelfde wijnen die nu ouderen onder kurk minder lang het verse jeugdige fruit weten vast te houden dan onder een schroefdop.

Wat ook een verandering zal zijn aankomende jaren is het verplaatsen van wijngaarden naar hoger gelegen delen, dit heeft alles te maken met het behalen van hogere gemiddelde temperaturen. Hierdoor worden de wijnen minder fris, wat alcoholischer en gaat de rijping van de druiven wat te snel waardoor balans minder evenwichtig wordt in de wijn.

Het is alweer bijna 40 jaar terug dat de Alto Adige een weg in is geslagen van kwaliteitsverbeteringen d.m.v. meer naar enkele wijngaarden te kijken en deze individueel te behandelen en ook door moderne technieken tijdens wijn maken toe te passen en daar plukken ze nu al jaren letterlijk de vruchten van.

Fijn-Proeverij heeft dit wijnbouwgebied goed leren kennen en kan de wijnen samenvatten als een mooie combinatie als een precisie van een Zwitsers klokwerk, innovatief als een Italiaanse sportwagen met een respect voor landschap en gebouwen als de schoonheid van Oostenrijkse Jugendstil.

Deze blog is geschreven door Guillaume Coret

Zin in een wijnproeverij met wijnen uit de Alto Adige gekregen?

Neem dan hier contact op.

Volg Fijn-Proeverij via de volgende socials

Facebook Instagram