Als je op vakantie gaat is dit juist om het werk even achter je te laten om volledig ontspannen terug te komen met een opgeladen batterij aan inspiratie, zin en kracht om weer aan het werk te gaan. Genietend van een andere omgeving, en even bezig zijn met andere dingen. Tja maar hoe doe je dat dat dan wanneer wijn & gastronomie je werkt is, en je vakantiebestemming Santorini is? Geen wijn drinken? Niet lekker eten? Niet alles over het wijneiland willen weten? Geen wijnhuizen bezoeken? En niet de hoed en de rand willen weten van Ouzo? Uuuuuuhm nee dat gaat natuurlijk niet, gelukkig heb ik dan ook van mijn hobby mijn werk gemaakt en blijft het ook tijdens vakanties ontspannen om te doen.

In augustus 2021 was ik op het eiland Santorini. Eén van de zuidelijke Cycladen eilanden van Griekenland wat onderdeel is van zo’n 220 eilanden. Tezamen vormen deze het Zuid-Egeïsche archipel (een cluster van vulkanische eilanden).

Uiteraard heb ik genoten van de vakantie met tussendoor wat verdieping tijdens het drinken van een lekker glas Oenos (=wijn), het bezoeken van wijnhuizen, bekijken van de bijzondere wijngaarden en zo nu en dan geproost met een glaasje ouzo.

De oorsprong van het landschap van Santorini.

Het 90 km² maanvormige eiland Santorini in de Middellandse Zee is geboren uit uitbarstende vulkanen en heet officieel 'Thira'. Deze vulkaanuitbarstingen vonden plaats rond 1600 voor Christus. Het spuwen van as en puimsteen verwoestte naar schatting in 3 dagen het volledige eiland, zette een kwart van Santorini onder water en brak het resterende land in stukken wat nu de eilanden Santorini, Thirasia, Aspronisi en Kameni zijn.

Al voor deze uitbarsting werden op Santorini al wijnstokken verbouwd. Onder het as en lava zijn hiervoor bewijsstukken als verkoolde druivenpitten gevonden door archeologen die de druivenaanplant dateren op 3500 voor Christus.

De bodem van Santorini.

Je kan je voorstellen met zo’n vulkanische geschiedenis dat de bodem hier volledig uit as, lava en puimsteen opgebouwd is en erg kenmerkend is voor de land en tuinbouw op Santorini, deze bodem heet ‘Aspa’. Dit heeft als voordeel dat Santorini de wereldwijde Phylloxera ramp is ontsprongen en hier immuun voor is (Phylloxera is een bladluis wat de eitjes legt in de wortels van de druivenplant Vitis Vinifera en zo de plant volledig aantast). Phylloxera voelt zich erg thuis in kleibodems, door de afwezigheid van klei op Santorini hebben de parasieten hier geen kans gehad.

De bodem is erg arm, zanderig met een zeer laag kaliumgehalte. Het lava gesteente heeft ook het vermogen om de warmte van overdag vast te houden tot in de nacht. Nu weten we dat een druivenplant tijdens de rijpingsperiode het fijn vindt om 's nachts tot rust te komen en lagere temperaturen wenst om zo de mooie aroma's te kunnen ontwikkelen en overdag weer suikers kan aanmaken, een verschil in dag en nacht temperatuur is hiervoor wenselijk. De temperaturen op Santorini tussen dag en nacht kunnen echter zo'n groot verschil hebben dat het teveel verschil is, de lava zorgt er dan voor dat de plant kan profiteren van de opgeslagen warmte en zo de gewenste aroma's kan ontwikkelen.

Het klimaat op Santorini.

Dat er op Santorini een uitgesproken mediterraan klimaat heerst zal je niet verrassen. Dit wordt gekenmerkt door warme temperaturen, weinig regen maar een hoge luchtvochtigheid tijdens het groeiseizoen. Het gebied wordt blootgesteld aan sterke droge noordenwinden. Deze harde zanderige winden kunnen wel 80km per uur bereiken. Deze wind genaamd ‘Meltémia’ heeft nadelige invloeden door de planten en het fruit te beschadigen, maar hebben als voordeel dat de wijnstokken goed droog geblazen worden van de ochtenddauw en zo geen kans is om schimmels te ontwikkelen.

’s Nachts is er aanwezigheid van mist, die van zee komt wat broodnodig water aan de wijnstokken biedt tijdens de hete zomernachten. Er is weinig regenval op Santorini waardoor deze mist een hele fijne klimatologische omstandigheid is, de druivenranken mogen namelijk ook niet kunstmatig geïrrigeerd worden. De natuurlijke aanwas van zee mist wordt geabsorbeerd door de poreuze vulkanische kalkhoudende ondergrond, wat helpt om een deel van het vocht in de lucht vast te houden en het 's nachts als vocht af te geven aan de wijnstokken. Op deze manier beschikt de plant in principe het hele jaar door aan voldoende vocht.

Door dit gebrek aan water moeten wijnboeren op Santorini genoegen nemen met lage rendementen fruit, maar zijn hierdoor wel goed rijp en intens smaakvol. Volgens de regelgeving mag er max. 60hl per ha geoogst worden aar 20 à 25hl per ha is hier het gemiddelde.

Door de vele zonne-uren die er op het eiland zijn gecombineerd met warmte zijn de druiven hier snel rijp, oogsten begint hier dan ook al begin augustus (in 2016 was dit zelfs al in de laatste week van juli, de vroegste oogst ooit).

Bijzondere aanplant van de wijnstokken op Santorini.

Je kan je voorstellen dat als je bovenstaande over de bodem en de grimmige klimatologische omstandigheden op Santorini leest, het ontzettend moeilijk is voor de druiventelers om op het land te werken om een fatsoenlijk rendement aan druiven te kunnen oogsten (± 10 trossen per plant). Vooral de eerder genoemde harde Meltémia wind moet men mee dealen maar ook de zeldzame regenbuien moeten ondervangen worden door de plant toch voldoende water te geven. Hier zijn de druiventelers uiteraard al vele jaren mee bekend en hebben hier iets op bedacht waardoor de planten op een natuurlijke wijze beschermd wordt tegen de harde zandwinden en tegelijkertijd natuurlijk water kan vangen.

Hoe werkt dat dan Guillaume?

De druivenstokken kunnen op Santorini veelal niet aangeplant worden zoals we dat in vele delen van de wereld zien, mooi aangelegde rijen met druivenstokken rechtop gelijnd, wel of niet ver boven de grond. Nee, op Santorini vindt je veelal een unieke kunstzinnige manier van aanplanten, de zogenaamde ‘Kouloura’ (= opgerolde kransachtige mand) uitgegraven in kuilen (deze methode wordt ook wel Ambelia of Paneri genoemd). Naarmate de wijnstokken groeien, worden de wilde struiken vanuit zijn eigen middelpunt als een mand geweven met de druiven naar de binnenkant van de ring gericht (het ziet er uit als een heel groot vogelnest). De bladeren en de twijgen van de wijnstok beschermen de druiven zo tegen harde wind en zonlicht. Indien nodig worden er ook cirkelvormige lavastenen muurtjes om de plant gestapeld als extra bescherming.

Deze planten staan individueel op een afstand van 1,80 meter van elkaar vandaan om de opname van water en voedsel per plant te houden (slecht 2.000 à 3.000 stokken per ha). In productieve voedzame wijngaarden in de wereld wil je juist planten dicht bij elkaar hebben zodat de wortels met elkaar gaan concurreren en het voedsel over vele planten wordt verdeeld, dat wil je op zo’n arme bodem als op Santorini natuurlijk niet.

Met deze Kouloura aanplant bereik je:

• Bladeren die als schaduw bovenop liggen om de druiven te beschermen tegen zonnebrand (ook is het belangrijk dat de druiven de bodem niet raken, anders zouden ze nog steeds verbranden door de hitte van de bodem).
• Tegelijkertijd vangen de bladeren de mist die zich ’s nachts en in de ochtend vormt en door de poreuze bodem laat opnemen
• Bescherming tegen de harde zandwinden tijdens de bloemzetting, vruchtzetting en rijpingsperiode

Nieuwe aanplant van jonge druivenstokken hebben het heel moeilijk om in deze omstandigheden te overleven, ook hier hebben de boeren iets op gevonden. In plaats van het aanplanten van jonge stokken worden na zo’n 75 jaar (dat is de leeftijd dat de plant op Santorini heeft om optimaal voeding uit de bodem te kunnen halen en aan het fruit te geven), nu wordt de mand afgeknipt en de wortelstok laat men zitten in de grond waar een nieuwe plant op wordt de oude wortel geënt. Het is belangrijk om de wortels gezond en in gebruik te houden, omdat ze door hun ouderdom diep in de kalkrijke bodems kunnen groeien en eventueel beschikbaar vocht kunnen onttrekken. Dit proces kan 4 à 5 keer gedaan worden.

Hiermee zijn de veel van de wortels van de wijnstokken op Santorini eeuwenoud, +100 t/m +400 jaar oud is niet gek hier.

Dit alles betekend niet dat je geen moderne manier van mooie wijngaarden zal aantreffen op Santorini, nee die zijn er zeer zeker ook op de plekken daar waar het kan, daar waar wind een minder groot probleem oplevert. Deze wijngaarden worden wel geïrrigeerd en zijn met veel meer planten per ha aangeplant in gerangschikte rijen al dan wel of niet met enige bescherming door stenen muurtjes. Maar de Kouloura is een waanzinnige manier van aanplant die gelukkig met trots in ere wordt gehouden.

Door het hete klimaat zijn er weinig insecten op het eiland, hierdoor is er ook weinig voedsel voor andere dieren waardoor de flora zeer schaars is. Voor de wijnbouw op Santorini is dit een voordeel aangezien de druiventrossen niet opgegeten worden en geïnfecteerd kunnen raken, spuiten is dan ook niet nodig hier waardoor biologische wijnbouw hier eigenlijk de standaard is.

Nu is er de laatste jaren een nieuwe vorm van geleiden van de druivenstokken die erg populair aan het worden is, dit is het zogeheten 'Kladefitko' systeem (= kleine ring). Kort door de bocht is dit een kleine vorm van Kouloura met meerdere (ligt aan de grote en aantal bruikbare twijgen van de plant) verse jaarlijkse ringen aan hoofdtakken van de druivenstok. De druivenstok groeit ook nu als een wilde wingerd, de twijgen die vrucht gaan dragen worden in het voorjaar gesnoeid en gebogen tot een ring evenwijdig aan de moederstok (daar waar de Kouloura 1 moederstok is). 

Het één is niet zozeer beter dan het andere, het hangt af van de plek waar de druiven aangeplant staan. Het voordeel van Kladefitko is dat de ringen wat verder boven de grond hangen waardoor ze niet verbranden aan de hete bodem, en er is een betere beluchting waardoor de druiven gezonder de rijpingsperiode doorkomen en vooral de blauwe druivenrassen een betere fenolische rijpheid bereiken. Wel is het risico op teveel wind in de plant groter bij Kladefitko waardoor druiven eerder beschadigd kunnen worden door de harde zandwinden.

De druivenrassen op Santorini.

Santorini telt zo’n 1.300ha aan wijngaarden aangeplant met lokale druivenvariëteiten. Vroeger waren dit zo’n 40 à 50 verschillende variëteiten, maar dat was in de periode dat er meer hectaren aan wijngaarden waren met druiven voor wijnbereiding, en ook het enige commerciële gewas was van het eiland (na W.O. II was wijnbouw bijna verdwenen van het eiland en zijn de agrariërs tomaten gaan verbouwen). Sinds de jaren '60 van de 20ste eeuw kwam de druif weer in opmars.

Vandaag de dag gaat mede door de enorme toerisme veel hectaren aan wijngaarden verloren gegaan aan hotels e.d. De meeste wijngaarden zijnte vinden in het zuiden rond de dorpen Pyrgos, Megalochori en Akrotiri.

Santorini staat voornamelijk bekend om haar schitterende witte wijnen gemaakt van inheemse druivenrassen als:

• Assyrtiko
• Aïdana
• Athiri
• Asprouda
• Katsanó
• Gaidouria
• Platani

Rode wijnen van Santorini zijn iets minder bekend, maar toch zijn er hele mooie pareltjes te vinden van producenten die zich hebben gespecialiseerd in het werken met de blauwe druivenrassen. Ook hiervoor wordt gebruik gemaakt van inheemse rassen als:

• Mandilaria
• Mavrotragano
• Voudomato
• Gaidouria
• Katsano
• Mavrathiro

    Assyrtiko (Ασύρτικα):

Is DE druif voor Santorini en andere Egeïsche eilanden, maar ook op het vaste land vindt je deze zuurrijke druif die gebruikt wordt voor zowel de droge witte wijnen als mono cépage, in blends en voor zoete wijnen. Assyrtiko is dan ook met 80% het meest aangeplante druifras van het eiland en er wordt wel eens gezegd dat dit wel eens één van de oudste druiven variëteiten ter wereld kan zijn.

Fonetisch spreek je Assyrtiko uit als “a SEER tee ko” en draagt ook wel de bijnaam: "witte druif in rode kleding" vanwege de volle wijnen met die het produceert met een gemiddelde van 13,5% alcohol en flinke extractie kan hebben een uitstekend vermogen heeft om als wijn flink te ouderen.

Deze druif heeft het vermogen om mineraliteit vanuit de vulkanische bodem met de oude wortels te onttrekken en zo aan de druiven te geven wat je uiteindelijk goed terug proeft in de wijnen. Daarnaast heeft Assyrtiko vaak robuuste smaaktonen van citroen, grapefruit, kruisbes, peer, appel en bittere kruiden vermengd met verrukkelijke vibrerende zuren en ziltigheid. Uiteraard hangt dit af van de producent hoe de wijn uiteindelijk zal gaan smaken, de hierboven genoemde smaaktonen zijn voornamelijk de wijnen gemaakt in roestvrijstaal. De varianten die op eikenhouten vat bereid worden wat rijker met meer nootachtige tonen, maar de kenmerkende zuren zal de wijn niet verlaten. De aanwezige zuurgraad heeft mede te maken met het lage kaliumgehalte in de bodem.

De druiven worden al ½ augustus geoogst om het alcoholpercentage niet teveel op te laten lopen, bij oogsten in september kan 16 à 17% alc. behaalt worden en daar zit niemand op te wachten. Een typerende Assyrtiko wijn is rijk maar verfrissend. Dit komt ook doordat de Assyrtiko max. een pH waarde van 2.8 à 3 heeft waardoor een malolactische gisting niet plaats kan vinden en de wijnen van deze druif altijd strakke smaken geeft.

Steeds meer wijnboeren zorgen voor eigen grond met druivenaanplant want naast dat Santorini als vakantiebestemming niet één van de goedkopere eilanden is voor de toerist is dat ook zeer zeker niet voor de lokale ondernemers. Voor een kilo Assyrtiko betaal je tegenwoordig € 5,60 per kg.  Voor wie dit leest en het niet zoveel zegt mag je van mij aannemen dat dit heel veel geld is en in de top zit qua kiloprijs in de wereld.

    Aidani:

De Aidani (fonetisch = a-ee-THA-nee) komt op de tweede plaats en wordt veelal gebruikt als mengdruif met Assyrtiko, de Aïdani biedt dan een rijker aroma in de blend en wat minder alcohol (i.v.m. lager suikergehalte dan) dan de Assyrtiko. Echter zijn er steeds meer wijnhuizen die ook 100% Aidani bottelen. Super leuk aangezien het één van het oudste druifras is van het eiland en goed bestand is tegen droogte.

Ook de Aidani weet de mineraliteit uit de vulkanische bodem goed weer te geven, daarnaast kenmerkt Aidani zich zeer aromatisch met bloemigheid en aanwezige kruidigheid. De intense aroma’s + het suikergehalte leent zich er heel goed voor om de Aidini te gebruiken voor de productie van de Vinsanto wijnen.

Er is ook een blauwe Aidani variant waardoor de witte ook wel bekend staat als Aidani Aspro (= wit).

    Athiri:

Ook Athiri (fonetisch = a-THEE-ree) wordt voornamelijk gebruikt als mengdruif aan de Assyrtiko. Athiri zwakt dan de hoge zuurgraad van de Assyrtiko wat af en biedt ook wat meer relaxtheid in het alcoholgehalte.

Deze variëteit heeft een dunne schil en geven zoet en fruitig sap.

    Mandilaria (μαντιλάρια):

Ondanks dat deze druif meer populair is op de eilanden Rhodos & Kreta worst er op Santorini ook mee gewerkt, al is dat meestal als mengdruif. Dit blauwe druifras heeft een dikke schil en rijk aan polyfenolen waardoor de kleur tegen het zwarte aan zit. Hierdoor bevat het ook veel tannines. Nu zou je denken dat het dan volle krachtige wijnen voortbrengt, maar nee, mede door de hoge zuurgraad de druif ook met zich mee draagt brengt het wijnen voort met weinig gewicht (wat niet betekend dat er geen kwaliteit van gemaakt wordt!) aan alcohol. Mandilaria (fonetisch = man-dee-la-ree-A) wordt gebruikt voor het maken van rode, rosé en zoete wijnen met aardse tonen.

Door de flinke aanwezigheid van zuren en tannines brengt het wijnen voort die je even de tijd moet geven om wat ouder te worden waardoor zowel de zuren als de tannines rustiger en eleganter zullen worden.

    Mavrotragano (Μαυροτράγανο):

Mavrotragano was op weg naar uitsterven maar om dit tegen te gaan zijn er enkele producenten aan de slag te gaan deze variëteit opnieuw aan te planten om zo het letterlijk vertaalde ‘zwart knapperige’ lokale ras niet verloren te laten gaan.

Een ras met een hoog suikergehalte waardoor het goed toepasbaar is voor het produceren van zoete wijnen. Dit door zachte tannines, gestoofd fruit wat het geeft, diepe kleur intensiteit en flinke kruidigheid.

Mavrotragano heeft nu nog een cultstatus maar heeft een mooie toekomst voor zich op Santorini.

    Voudomato (Βουδομάτο):

Nog zeldzamer is de Voudomato (fonetisch = voo-THO-ma-to) wat letterlijk "schot in de roos" betekent. Dit druifras heeft een laag zuurgehalte en zie je meestal als mengdruif, rosé of voor zeer unieke zeldzame zeer zoete wijnen.

De stijlen wijn van Santorini.

Het eiland kent 18 wijnhuizen die zeer toegankelijk te bezoeken zijn met rondleidingen en proeverijen. Ik raad dit zeker aan wanneer je terug wilt komen van vakantie en het gevoel wilt hebben dat je het eiland hebt leren kennen, wijn is een belangrijk onderdeel va n de economie en cultuur van het eiland.

Veel wijnmakerijen tref je in het in zuidelijke en zuidwestelijke deel van het eiland, de Megalochori- en Fira-gebieden, min of meer in het centrum van het eiland. Van typisch Griek ogende landgoederen (= Ktima) t/m strakke mooie architectonische gebouwen. Sommige wijnhuizen bezitten ondergrondse gewelfde kelders genaamd 'Canaves' waar de wijn goed kan rijpen en geklimatiseerd opgeslagen kan worden.

Griekenland kent een beschermde herkomst indeling van meerdere gradaties, hiervan is de OPAP de hoogste kwaliteit en gelden de hoogste wettelijke kwaliteitseisen voor. Deze OPAP gradatie wordt voor Santorini wijnen toegepast. Daarnaast zijn er 4 aanduidingen die je op etiketten kan tegenkomen die wat zeggen over de wijn, zoals:

• Santorini
• Nychteri
• Mezzo (deze maakt geen deel uit van het classificatiesysteem)
• Vinsanto

    Santorini (Θήρα):

Wanneer enkel Santorini op het etiket vermeld staat moet de wijn gemaakt zijn van minimaal 75% Assyrtiko druiven, aangevuld met maximaal 25% Athiri en/of Aïdani. Het zegt verder niks of de wijn volledig primair in RVS gemaakt is of eventuele rijping heeft ondergaan.

    Nychteri (Νυχτέρι):

Letterlijk vertaald in het Grieks ‘de hele nacht doorwerken’ ('nychta' = nacht in het Grieks).

Traditioneel werden de druiven ’s nachts geoogst en na maximaal 1 dag na de oogst verder het wijnmaakproces ondergaan. Na de oogst worden de druiven direct geperst, gelijk het druivensap afgetapt en het fermentatieproces niet boven de 18°C laten uitkomen om zo de frisheid te bewaren van het fruit en oxidatie te voorkomen. Vandaag de dag is dit niet helemaal meer zo maar sommige boeren kiezen nog steeds voor de traditionele Nychteri methode, zoals bij Domaine Hatzidaki waar ze de druiven voor Nychteri traditioneel als laatste oogsten en dan met het personeel 's nachts oogsten om het einde van het oogstseizoen als feest met elkaar te vieren.

Net als voor de aanduiding Santorini moet Nychteri voor minimaal gemaakt zijn van 75% Assyrtiko, aangevuld met maximaal 25% Athiri en/of Aïdani. Wanneer de wijn een eikenhouten vatrijping ondergaat moet dit voor minimaal 3 maanden. Het kan voorkomen dat er in niet volledig gevulde vaten een Flor ontstaat.

    Mezzo:

Hoewel deze wijn geen deel uitmaakt van het Griekse classificatiesysteem, is het een wijn die veel wordt geproduceerd. Dit is een zoete wijn gemaakt van de witte of rode druiven van het eiland en lijkt op Vinsanto, maar betekent letterlijk 'minder zoet'. De druiven worden na de oogst in de zon gedroogd, maar voor de gisting wordt droge druivenmost toegevoegd aan het sap van de ingedroogde druiven waardoor de wijn dus minder zoet is als een Vinsanto wijn. Vaak rond de 11% alc. zonder toevoeging van suikers

    Vinsanto:

Aan het begin van dit artikel heb ik je nog niet echt meegenomen naar de geschiedenis van de wijnbouw op Santorini behalve het ontstaan van het eiland. Toch is dit wel goed om nog verder even te benoemen zeker bij het horen van Vinsanto wijn wat je voornamelijk kent als zoete vanuit Italië.

Santorini stond van het begin van de 13e tot het einde van de 16e eeuw sterk onder invloed van Venetië die Santorini gebruikte als handelshaven. De Venetianen namen wijn mee terug naar Italië. Deze zoete wijnen met een hoger alcoholpercentage, werden vooral gewaardeerd om hun bewaarbaarheid tijdens de langere bootreizen.

Pakketten die van het eiland werden genomen, werden gelabeld met "Santo" om hun oorsprong aan te duiden, wijn werd aangeduid met "vin" of "vino" om zo weer de inhoud van de verpakking aan te duiden. Zo werd de term "Vinsanto" geboren, de wijn van Santorini. Om het verschil van de wijn tussen Santorini en die van Italië aan te duiden zie je op de etiketten van Santorini ‘Vinsanto’ en in Italië ‘Vin Santo’. In 2002 stelde de EU vast dat er voldoende informatie was om Santorini, Griekenland, te noemen als de plaats van herkomst van Vinsanto, waardoor het eiland het exclusieve recht kreeg op het gebruik van de naam Vinsanto op zijn zoete wijnen.

De Assyrtiko druif moet minimaal 51% in de wijn gebruikt worden, de resterende 49% bestaat uit maximaal Athiri en/of Aidani en enkele kleine hoeveelheden lokaal geteelde witte variëteiten (t/m 1972 was het wel toegestaan om ook blauwe druivenrassen te gebruiken). De druiven worden 12 à 14 dagen in de zon gedroogd (afhankelijk van de temperatuur) voordat ze geperst worden, ook zullen de druiven af en toe in de schaduw gelegd worden om meer zuren te laten concentreren. Na het gistingsproces rijpt de wijn minimaal 24 maanden in eikenhouten vaten, vaak is deze periode veel langer. Vinsanto bevat enkel natuurlijke restsuikers die bereikt worden door de gisting te stoppen d.m.v. toevoeging van gist. Wettelijk is het toegestaan om de gisting te stoppen d.m.v. toevoeging van alcohol, echter is er niemand op het eiland die dit toepast.

Vinsanto staat bekend om zijn goudoranje tot donkere amberkleur met een complex boeket van gedroogde abrikozen, gouden rozijnen en ander gedroogd fruit gecombineerd met zoete kruiden en een onderliggende mineraliteit. De rode varianten komen op de markt als een appellation Cycladen en niet als Santorini.

Wanneer je een Vinsanto tegenkomt zonder aanduiding van een jaartal is er een blend gemaakt van meerdere jaargangen. De wet schrijft dan wel voor dat de leeftijdsaanduiding een veelvoud van vier is: vier jaar oud, acht jaar oud, enz.

Eindwoord Fijn-Proeverij.

Ik heb genoten van Santorini als vakantiebestemming. Prachtige vergezichten, zonsondergangen, het heerlijke eten (wauw wat een tomaten), lieve mensen en de prachtige wijnen. Ik wil een ieder aanraden om minimaal 1 dag te besteden aan de wijncultuur die hier heerst. Ik denk dat dit een verrijking is aan je smaakpallet en kennis over wijn. Je voelt en ziet met eigen ogen hoe oud de wijngeschiedenis eigenlijk is die veel verder gaat dan andere meer bekendere wijnlanden. En hoe leuk is het als je uit eten gaat of in een wijnwinkel komt in Nederland en een wijn van Santorini tegenkomt die je terugneemt naar de geweldige herinneringen van jouw verblijf op Santorini. Ik doe dat in ieder geval met veel smaakplezier.

Nu is het te hopen dat Santorini niet volledig opgeslokt gaat worden aan de populariteit van toerisme en de kapitaal krachtige investeerders voor het bouwen van hotels e.d. Hiervoor is er in 2019 een aanvraag ingediend bij UNESCO om de wijnbouw werelderfgoed te maken, dit zal nog enkele jaren duren maar hopelijk wordt dit ingewilligd.

Ook is het aan de nieuwe generaties de kunst om zich niet te laten verslinden door het grote geld van 'Rent a Quad' of 'Rent a Car', maar de schoonheid van het wijn maken inzien voor de langere termijn. Want wie moeten straks anders de Kouloura  of Kladefitko aaplant methode uitvoeren als deze moeilijke methode niet doorgegeven kan worden? Wie neemt de kennis van de werking van de ingewikkelde bodem over? Wie neemt de kennis van hoe de Assyrtiko reageert op het klimaat over? De Investeerders die een hoop geld neerleggen voor de grond en de winery maar nooit op het eiland zijn? Ik denk het niet,. Mochten ze de winery's dan al behouden worden het Walt Disney trekpleisters zonder ziel, of zullen ook deze hectaren in de toekomst bebouwd worden met hotels en souvenirwinkels. 

Wijnhuis bezoeken.

Tijdens de vakantie heb ik een 4-tal wijnhuizen bezocht waarvan ik wist dat deze wijnhuizen enkel voor kwaliteit gaan en niet enkel volledig op de toerisme gericht zijn, uiteraard pakken ze allemaal hun druifje mee. Is dat jammer, nee zeker niet. Het is een onderdeel van promotie om Santorini als wijneiland bekender te maken. Maar ja geef ze ongelijk met zoveel toerisme, uiteindelijk is een wijnbedrijf naast romantiek ook gewoon een winstgevend boerenbedrijf.

Het eerste bezoek was die aan Gaia Wines. Deze wijnmakerij stond hoog op mijn prioriteitenlijst aangezien ik met een wijn van hen in 2010 een hele gave wijn & spijs combinatie had gecreëerd als begeleidende wijn in het wijnarrangement. Het gerecht wat geserveerd werd was kort gebakken coquille die nog heel even verder gaarde in de oven op lage temperatuur in de schelp met gekonfijte citroenboer en koningskrab. Hierbij serveerde ik de 2009 'Wild Ferment' Assyrtiko.

Gaia winery gelegen in het oostelijke dorp Marousi is gestart als boerenbedrijf in 1994, destijds verkochten ze ze druiven van hun wijngaarden aan andere wijnmakerijen. Aangezien de wijnen van Santorini een niche markt is, is besloten om in 2000 een winery te starten op het schiereiland Nemea (Peloponnesos). Hier kon men meer produceren, waren meer wijngaarden beschikbaar en betaalbaarder en kon meer productie gemaakt worden. Met de komst van deze wijnmakerij is besloten om ook van de druiven van Santorini zelf wijn te gaan maken i.p.v. te verkopen. Wel met dien verstand dat hier enkel typische Santorini wijn gemaakt zal worden, een niche blijft en enkel te werken met Assyrtiko. De wijngaarden zijn gesitueerd in het beste deel van het eiland Pyrgos (de Assyrtiko levert hier de meeste kenmerkende aroma's), daarnaast is er in 2017 op het eiland Therasia wat onderdeel is van Santorini 8 ha aangeplant in 2017 waarvan in 2021 de eerste druiven gebruikt zullen gaan worden. De Santorini wijnen worden op Santorini gemaakt en gerijpt om vervolgens t verschepen naar Nemea om daar te bottelen.

Eigenaar Leon Karatsalos ontving ons voortreffelijk met een goede uitleg of Santorini in het algemeen en aan de hand van een uitgebreide proeverij leerde ik nog meer wijnen kennen van Gaia Winery. Helaas is in Nederland enkel de 'Wild Ferment' Assyrtiko te verkrijgen.

Voor deze wijn worden de druiven na de oogst eerst geperst en in contact gehouden met de schillen op lage temperatuur om zo kleur, aroma en smaak extractie aan het druivensap af te geven. Vervolgens wordt het druivensap in tweeën gesplitst voor de gisting, 1 deel in 1.000L RVS & het andere deel in 225L Frans eiken vaten, deze gisting ontstaat volledig spontaan met de eigen gisten vanaf de schillen. Na deze gisting periode wordt de wijn in drieën gesplitst voor een rijping van 2 à 3 jaar, waarvan wederom 1 deel in RVS om frisheid en puurheid te beweren, een 2de deel in 225L frans eiken houten vaten om rijkheid en body aan de wijn te geven en nu wordt ook nog 1 deel in acacia hout gerijpt om zachtheid te geven. Na deze 2 à 3 jaar wordt de wijn geblend en naar Nemea getransporteerd om daar te bottelen.

Proefnotitie Assyrtiko 'Wild Ferment':

Door de gisting & rijping in verschillende soorten opvoedingsmethoden is de Wild Ferment Assyrtiko een wijn met veel spanning en lagen en is elke slok boeiend. Verschillende soorten zuren die naadloos uitgebalanceerd op elkaar inspelen, van frisse elegante zinderende en knisperende limoen, rijpe  citroen, yuzu tot zilte gekonfijte gele grapefruit, begeleid met subtiele houttonen en mineraliteit en gulheid aan lengte. het mondgevoel is zacht maar niet gelikt rond aangezien de frisheid, zuren en mineraliteit duidelijk de boventoon voeren, deze zullen zachter en ronder worden naarmate de wijn het geduld krijgt om nog enkele jaren door te rijpen in de fles.

De 'Wild Ferment' Assyrtiko wordt voor de horeca gevoerd door Les Généreux en is particulier in Utrecht te verkrijgen bij Margaret Wines.

Een spontaan bezoek bracht Fijn-Proeverij aan Hatzidakis Winery in Pyrgos. Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat ik nog niet eerder van Hatzidakis had gehoord maar na dit bezoek zal ik het niet meer vergeten. Deze super mooie winery ligt op 330M boven zeeniveau perfect natuurlijk geklimatiseerd verwerkt in een grot in het zuidoostelijke deel van het eiland.

Hatzidakis is in 1997 gestart door Haridimos Hatzidakis en zijn vrouw Konstantina Chryssou. In 1996 liet Konstantina aan Haridimos de wijngaard van haar familie zien die al vele jaren was verlaten omdat haar ouders het eiland hadden verlaten vanwege de aardbeving in 1956 (zoals veel lokale bewoners destijds deden). Tot 1996 bleef de wijngaard onbebouwd. Met het zien van de wijngaarden besloot Haridimos hier mee aan de slag te gaan.

De wijnen werden eerst nog in een dorp verderop gemaakt maar toen bleek dat de wijnmakerij al gauw te klein bleek te zijn, en logistiek niet perfect was hebben ze bij de wijngaarden de huidige winery in 2004 uitgebreid tot een super functionele Kanavaki (cave) waar oogsten, wijn maken, rijping en ontvangst van gasten samen zijn gekomen.

Hatzidakis bezit zelf 10ha aan wijngaarden (deze bestonden al voor 1997) en kopen ook nog druiven van boeren waar ze al vanaf het begin mee samen werken om constante hoge kwaliteit druiven te hebben, de oenoloog van Hatzidakis heeft dan ook de leidende rol bij de boeren in de keuzes die gemaakt worden in de wijngaard tot aan het moment van oogsten toe. Er wordt zowel van de eigen druiven als die van de gekochte druiven volledig biologisch gewerkt enkel mag dit niet op het etiket vermeld staan aangezien di enkel mag wanneer de druiven die gebruikt worden voor de wijn 100% in eigen bezit zijn. Voor 2 wijnen mogen ze dit wel aangezien die gemaakt worden van eigen druiven.

De passie voor kwaliteit zie je overal in terug en wordt goed bewaakt door de vrouw en dochter van de in 2017 overleden Haridimos. De kracht van Hatzidakis zit ‘m in 2 hoofdaspecten: respect voor het eiland en de loop van de natuur en het familiegevoel binnen het bedrijf + met wie ze samenwerken. Het biologische aspect aan Hatzidakis is dat de planten worden gevoed met organisch materiaal van dierlijke oorsprong, manueel werken in de wijngaarden, enkel gebruik van natuurlijke gistingen en door de ligging in een grot kan men energie zuinig te werk gaan. Dit alles om in harmonie te blijven met de natuurlijke omgeving en dit in stand te houden en pure wijnen te produceren.

Ondanks dat we spontaan langs kwamen werden we zeer goed ontvangen met een kundige rondleiding in de wijngaard (waar men toevallig net aan het oogsten was, druiven in de zon lagen te drogen voor de Vinsanto en druiven van een bevriende wijnboer werden geleverd), vinificatieruimtes, rijpingsruimten met vervolgens een uitgebreide wijnproeverij.

De wijnen die vooral opvielen waren die gemaakt van de Aidani & Assyrtiko druiven zowel droog als de zoete Vinsanto. De Aidani als heerlijke frisse luchtige wijn met toch diepgang en veel lengte, en de Assyrtiko wijnen heel puur en schoon met hier en daar een beetje Bourgogne herkenning. Alle wijnen van Hatzidakis worden niet gefilterd wat de puurheid en lengte verklaart.

Fijn-Proeverij selecteerde samen met L’Hexagone de:

Assyrtiko Santorini ‘Skitali’:

We proefden de 2018 Santorini 'Skitali' van deze wijn die pas sinds 2016 is gemaakt en uit mooie emotie is ontstaan.

Toen Haridimos de wijn van Assyrtiko 2016 proefde had zijn dochter de wens een deel van de wijn i.p.v. de gebruikelijke 6 maanden lie rijping dit te verlengen met 12 maanden met battonage. Zowel vader als dochter waren erg enthousiast over deze wijn in wording. Tijdens dit proces overleed Haridimos en is dus de laatste innovatie die is doorgevoerd in het scala van wijnen en uitgebracht door zijn dochter (overigens zijn alle kinderen van Haridimos bij het bedrijf werkzaam en betrokken). Een mooi verhaal om een wijn uit te brengen waar vader het stokje overdraagt aan de volgende generatie en vader te eren, noodgedwongen weliswaar. Skitali betekend in het Grieks 'Scepter'.

Nieuwsgierig geworden kijk dan hier waar de wijnen te koop zijn.

Het laatste bezoek wat ik gepland had tijdens mijn reis was aan het schitterende Argyros Estate.

Ook hier is dit wijnbedrijf gestart met het verkopen van druiven aan derden, 8 generaties geleden al. Na dit voor 4 generaties gedaan te hebben is men sinds 1903 zelf wijn gaan maken. Sinds de 7e (1974) generatie is men echt serieuze top kwaliteit wijn gaan maken, toen met de focus op de zoete Vinsanto wijnen mar ook de droge wijnen kregen van Yiannis Argyros meer aandacht om naar hoge kwaliteitswijn te brengen.

Sinds 2015 is er een mega modern wijnhuis gevestigd in het dorpje Kamari aan het oosten van het eiland en bezitten inmiddels 120ha aan wijngaarden verdeeld over Santorini. Hiermee zijn ze op Santorini de grootste particuliere wijngaard bezitters. Door de lange geschiedenis van de familie zijn ze gezegend met de meeste en oudste stokken van het eiland waardoor de gewenste hoge kwaliteit geproduceerd kan worden. Alle wijngaarden worden hier apart van elkaar geoogst en gegist en als aparte wijn op de markt gebracht. Tenminste op de Atlantis lijn na waar de ‘jongste’ planten voor gebruikt worden en als blend van wijngarden wordt geproduceerd.

De proeverij die we volgden liet dit goed zien, de instap wijnen genaamd ‘Atlantis’ (wit, rosé & rood) zijn al van behoorlijke eerlijke kwaliteit met een goede prijs kwaliteit verhouding. De zoete Vinsanto wijnen van Argyros zijn echter subliem. De avond ervoor dronk ik al de 2001 in restaurant Selena waar de Sommelier mij zonder te vragen deze wijn persé wilde laten proeven (altijd fijn collega’s onder elkaar), Wauw wat een klasse wijn is dit.

Maar voor dit artikel hebben Argyros Estate & Fijn-proeverij gekozen voor een andere geweldige wijn de ‘Cuvée Monsignori’ gemaakt van 100% Assyrtiko.

De Cuvée Monsignori belichaamt namelijk de kunde die de druif Assyrtiko kan hebben van 200 à 250 jaar oude stokken die van een enkele wijngaard komen genaamd Monsigniri. Dit uit zich in verfijning in zuren, puurheid, helder opgewekt citrus fruit, heerlijke strakheid en energieke bitters.

De wijn wordt volledig in roestvrijstalen tanks gegist waarna de wijn na de gisting nog 10 maanden blijft rijpen met de uitgegiste gistcellen en de eerste weken 3 keer per week een lichte battonage. Deze wijn heeft een lange toekomst en moet je de eerste jaren ook gewoon lekker vanaf blijven, ja dat is soms moeilijk maar als je weet wat je ervoor terug krijgt is het de moeite waard om dit geduld op te brengen (denk aan zo’n 10 jaar).

Je begrijpt het al, ga zeker bij Argyros Estate op bezoek zodra je op Santorini bent.

Dit artikel is geschreven door Guillaume Coret

Eens een wijnproeverij  verzorgt hebben door de sommelier van Fijn-Proeverij. Of een wijncursus volgen?

Neem dan hier contact op

Volg Fijn-Proeverij via de volgende socials

Facebook Instagram